قانون جدید دریافت اجرت المثل

خیلی ها وقتی حرف از قانون جدید دریافت اجرت المثل میشه، فکر می کنن یه قانون تازه از آب دراومده. اما واقعیت اینه که معمولاً منظور از این قانون جدید، بیشتر تفسیرها و رویه های نوینیه که دادگاه ها و کارشناس ها در مورد اجرت المثل به کار می برن. این تغییرات می تونن حسابی توی حق و حقوق شما تاثیرگذار باشن.

اجرت المثل، یه اصطلاح حقوقی برای جبران زحماتیه که یک نفر بدون قرارداد مشخص برای دیگری انجام داده یا بابت استفاده از مال کسی بدون اجازه او. از کارهای خونه گرفته تا استفاده از یه ملک، ممکنه شامل اجرت المثل بشه و دونستن جزئیاتش برای هر کسی لازمه. توی این مقاله، می خوایم از سیر تا پیاز اجرت المثل رو باهاتون در میون بذاریم و به زبان خودمونی بگیم که چطور می تونید حق تون رو بگیرید.

اجرت المثل چیست و اصلا از کجا پیدایش شد؟ (مفاهیم پایه)

حتماً تا حالا شنیدید که میگن هیچ کاری بی مزد نیست! یا فلانی کارش رو انجام داد، حالا باید حق الزحمه اش رو بگیره. اجرت المثل دقیقاً از همین جا میاد. وقتی کسی از یه چیزی متعلق به شما استفاده می کنه یا شما کاری رو برای کسی انجام می دید، اما از قبل هیچ قراری برای پول و پله اش نذاشتید، اینجاست که پای اجرت المثل به میون میاد.

اجرت المثل به زبان خودمانی

اجرت المثل یعنی مبلغی شبیه به اجرت. تصور کنید شما برای دوستتون که از شهرستان اومده، هر روز غذا می پزید، لباس هاش رو می شورید و خلاصه حسابی ازش پذیرایی می کنید. اگه از قبل نگید این کارها رو به عنوان دوستی انجام می دید و بعداً دوستتون از شما تشکر خشک و خالی بکنه و بعدش بره، ممکنه یه حسی بهتون دست بده که حداقل یه مبلغی رو به عنوان اجرت المثل کارهام باید می گرفتم. در واقع اجرت المثل، جبران کاریه که شما انجام دادید یا منفعتی که کسی از مال شما برده، بدون اینکه قراردادی بینتون باشه و یا قصد داشته باشید مجانی کار کنید.

پایه و اساس قانونی اجرت المثل کجاست؟ (ماده ۳۳۷ مدنی و …)

شاید براتون سوال باشه که این حرف ها، مبنای قانونی هم داره؟ بله که داره! مهم ترین قانونی که پشت این قضیه هست، ماده ۳۳۷ قانون مدنیه که می گه:

«هرگاه کسی برحسب اذن صریح یا ضمنی از مال غیر، منتفع گردد و عین مال باقی باشد، صاحب مال مستحق اجرت المثل خواهد بود؛ مگر اینکه معلوم شود اذن برای مجانی بوده است.»

این یعنی چی؟ یعنی اگه کسی با اجازه شما (حالا چه این اجازه رو صراحتاً بگید چه با رفتارتون نشون بدید) از مال شما استفاده کنه و اون مال هم سر جاش باشه، شما حق دارید اجرت المثل اون مدت استفاده رو بگیرید. مگه اینکه از همون اول معلوم باشه که شما اجازه دادید مجانی از مال تون استفاده بشه. علاوه بر این، تو قانون حمایت خانواده هم برای اجرت المثل ایام زوجیت (که جلوتر توضیح می دیم) یه سری ماده و تبصره داریم که حقوق زن رو مشخص می کنه.

چه زمانی حق اجرت المثل به وجود میاد؟ (ارکان تحقق)

برای اینکه بگیم بله، اینجا حق اجرت المثل به وجود اومده، چند تا شرط لازمه، مثل اینکه:

• استفاده از مال یا کار دیگری: خب معلومه! باید کسی از مال شما استفاده کنه یا شما برای اون کار انجام بدید.
• عدم اجازه یا قرارداد: مهم ترین بخش همینه. اگه از قبل توافق کرده باشید که چقدر بدید و بگیرید (یعنی قرارداد داشته باشید)، دیگه اجرت المثل معنی نداره. اگه هم اصلاً اجازه نداده باشید و یکی از مال شما استفاده کنه، بازم اجرت المثل می تونه مطرح بشه.
• نبودن قصد تبرع (مجانی بودن): این خیلی مهمه! یعنی شما قصد نداشتید اون کار رو رایگان انجام بدید یا اجازه بدید مجانی از مال تون استفاده کنن. اثبات این قصد تبرع یا عدم تبرع، گاهی اوقات توی دادگاه خودش یه داستان جداست.
• قابلیت اجرت داشتن کار یا منفعت: اون کار یا استفاده ای که شده، باید از اون چیزایی باشه که توی جامعه براش مزد و قیمت تعیین می کنن.

اجرت المثل با بقیه چیزها فرق داره؟ (تفاوت با نفقه، نحله و…)

خیلی وقت ها اجرت المثل با چیزای دیگه قاطی میشه، مثلاً نفقه یا نحله. بذارید یه توضیحی بدیم که اینا رو با هم اشتباه نگیرید:

اجرت المثل مثل دستمزد یه کاریه که انجام شده ولی برای میزانش قبلاً توافقی نشده.

• نفقه: نفقه، همون خرجی زندگیه که مرد باید به همسرش بده. این یه وظیفه شرعی و قانونیه و با اجرت المثل که بابت کارهای اضافه یا استفاده از مال بدون قرارداد داده میشه، فرق داره.
• نحله: نحله یه مبلغی شبیه به هدیه یا عطیه س که قاضی وقتی مرد زن رو طلاق میده و زن حق اجرت المثل نداره، با توجه به توان مالی مرد به زن میده تا بی پناه نمونه. یعنی نحله بیشتر جنبه حمایتی و ترمیمی داره، نه جبران کار انجام شده.
• اجاره: اجاره، توافق قبلی برای استفاده از یه مال در ازای یه مبلغ مشخصه. اجرت المثل وقتیه که این توافق وجود نداشته.
• غصب: غصب یعنی کسی به زور یا بدون اجازه مال شما رو بگیره و استفاده کنه. توی غصب هم میشه اجرت المثل گرفت، چون خب اجازه نداده بودید.

انواع اجرت المثل: از کارهای خونه تا تصرف زمین

اجرت المثل یه معنی کلی داره، اما تو موارد مختلفی به کار میره. بیاید با جزئیات بیشتر به رایج ترین انواعش نگاه کنیم:

اجرت المثل برای کاری که انجام دادیم (اجرت المثل ناشی از کار)

این نوع اجرت المثل مربوط به وقتیه که شما برای یکی کاری رو انجام می دید، اما از قبل نگفتید چقدر پول می گیرید و هیچ قراردادی هم برای دستمزد نبوده. مثلاً:

• شما برای همسایه تون که مریض شده، چند وقت پرستاری می کنید و به امور منزلش می رسید. اگه قصد مجانی کار کردن رو نداشتید، می تونید اجرت المثل اون کارها رو بگیرید.
• یه برقکار یا لوله کش، کاری رو براتون انجام میده ولی قبلش قیمت نمی ده و شما هم نمی پرسید. بعد از اتمام کار، باید یه اجرت المثلی بهش بدید که عرفاً برای اون کار تعیین میشه.

شرایطش هم اینه که کار به دستور طرف مقابل انجام شده باشه، عرفاً برای اون کار اجرت تعیین میشه و مهم تر اینکه شما قصد نداشتید مجانی کار کنید.

اجرت المثل برای استفاده از مال دیگران (اجرت المثل ناشی از منفعت مال)

گاهی اوقات، کسی از مال شما استفاده می کنه، بدون اینکه شما اجازه داده باشید یا قراردادی برای اجاره داشته باشید. مثلاً:

• یکی از زمین خالی شما برای پارک ماشین هاش استفاده می کنه، بدون اینکه شما خبر داشته باشید یا اجازه بدید.
• شما یه ماشین دارید و دوستتون بدون اجازه شما برای مدتی ازش استفاده می کنه.

تو این حالت ها، چون طرف مقابل از مال شما نفع برده، باید اجرت المثل اون مدت استفاده رو به شما پرداخت کنه. دادگاه با نظر کارشناس، یه مبلغ عادلانه رو تعیین می کنه.

اجرت المثل ایام زوجیت: حق خانم ها در زندگی مشترک (خیلی مهم!)

این یکی از مهم ترین و پرکاربردترین انواع اجرت المثله و معمولاً وقتی صحبت از قانون جدید دریافت اجرت المثل میشه، بیشتر منظور همین مورد و تفسیرهای جدیدشه. اجرت المثل ایام زوجیت یعنی چی؟

بر اساس قانون، زن وظایفی شرعی و قانونی توی زندگی مشترک داره (مثل تمکین). اما خیلی از کارهایی که زن توی خونه انجام میده، مثل آشپزی، نظافت، تربیت بچه ها، مهمان داری های مداوم و …، جزو این وظایف شرعی و قانونی حساب نمیشن. اگه زن این کارها رو به دستور شوهر و بدون قصد تبرع (یعنی قصد مجانی انجام دادن) انجام داده باشه، می تونه در زمان طلاق یا حتی در حین زندگی مشترک، مطالبه اجرت المثل کنه.

مثلاً اگه خانمی سال ها برای بچه های شوهرش از ازدواج قبلی مادری کرده باشه یا مهمان های متعدد شوهر رو پذیرایی کرده و کارهای سنگین خونه رو انجام داده باشه، این ها می تونن شامل اجرت المثل بشن. قانون حمایت خانواده هم برای این موضوع، راهکار گذاشته تا حقوق زن ها حفظ بشه.

قانون جدید دریافت اجرت المثل: چه خبر شده؟

بسیاری از افراد با شنیدن عبارت قانون جدید دریافت اجرت المثل تصور می کنند یک قانون کاملاً جدید و جداگانه وضع شده است که قواعد گذشته را به کلی تغییر داده است. اما واقعیت کمی متفاوت است.

آیا واقعا قانون کاملا جدیدی داریم؟ (توضیح در مورد تفاسیر و رویه ها)

راستش را بخواهید، یک قانون مجزا به نام قانون جدید دریافت اجرت المثل نداریم که یک شبه همه چیز را زیر و رو کرده باشد. آنچه که مردم از آن به عنوان قانون جدید یاد می کنند، بیشتر به خاطر تفاسیر نوین قضایی، صدور آرای وحدت رویه، بخشنامه های جدید قوه قضائیه، یا تغییرات جزئی در قوانین موجود (مثل قانون حمایت خانواده) است که بر نحوه مطالبه، محاسبه، یا اثبات اجرت المثل تاثیر می گذارند.

این رویه ها و تفسیرهای جدید، به مرور زمان و با بررسی پرونده های مختلف شکل می گیرند و باعث می شوند که دیدگاه قاضی ها و کارشناسان در مورد اجرت المثل کمی تغییر کند و به روزتر شود. پس وقتی می شنویم قانون جدید، بیشتر باید دنبال این باشیم که ببینیم رویه های دادگاه ها چه سمت و سویی پیدا کرده اند.

مهم ترین تغییرات و رویه های قضایی اخیر

یکی از مهمترین تحولات، تاکید بیشتر بر جنبه حمایتی اجرت المثل ایام زوجیت برای خانم هاست. دادگاه ها تلاش می کنند تا با دقت بیشتری به شرایط زندگی زن در طول دوران زناشویی نگاه کنند و زحمات او را به طور عادلانه جبران کنند. بعضی از آرای وحدت رویه هم در سال های اخیر صادر شده اند که تکلیف مواردی مثل امکان مطالبه اجرت المثل بعد از فوت زوج یا در دوران نامزدی را روشن تر کرده اند. این آرا، برای همه دادگاه ها لازم الاجرا هستند و راه را برای قضات هموارتر می کنند.

چطور اجرت المثل رو تو دادگاه ثابت کنیم؟ (ادله اثباتی)

اثبات اینکه کاری رو به دستور انجام دادید یا قصد تبرع نداشتید، همیشه کار آسونی نیست. اما رویه های جدید قضایی، دست شما رو برای اثبات بازتر گذاشته. مثلاً:

• شهادت شهود: دوست و آشناهایی که از کارهای شما در خانه خبر دارند، می توانند به عنوان شاهد حاضر شوند و گواهی دهند.
• اقرار: اگر طرف مقابل (مثلاً همسر) خودش اقرار کند که این کارها را به دستور او انجام داده اید، خیلی کمک کننده است.
• مدارک غیرمستقیم: گاهی اوقات مدارکی مثل پیامک، نامه نگاری یا حتی عکس و فیلم هایی که نشان دهنده فعالیت های شما در طول زندگی مشترک است، می تواند به عنوان قرینه در دادگاه مطرح شود.

قبلاً اثبات امر زوج (یعنی اینکه شوهر از همسرش خواسته این کارها رو انجام بده) کمی سخت بود، اما حالا با توجه به عرف و عادت جامعه، اگر زن در طول زندگی مشترک کارهای خانه داری و تربیت فرزندان را انجام داده باشد، فرض بر این است که این کارها به دستور شوهر و بدون قصد تبرع بوده، مگر اینکه خلافش ثابت شود.

نکات جدید و مهمی که باید بدونید

• اهمیت مشاوره حقوقی: با توجه به پیچیدگی های رویه های قضایی، مشاوره با یک وکیل متخصص خانواده که از آخرین تغییرات آگاه است، از نان شب واجب تر است.
• زمان بندی: معمولاً اجرت المثل ایام زوجیت در زمان طلاق مطالبه می شود، اما امکان مطالبه آن در حین زندگی مشترک هم وجود دارد.
• اجرت المثل برای مرد: در موارد خاص، ممکن است مرد نیز بتواند مطالبه اجرت المثل کند، اما این موارد بسیار محدودتر و نادرتر از زن است.

چطور مبلغ اجرت المثل رو حساب می کنند؟ (نقش کارشناس)

حتماً برایتان سوال پیش آمده که خب، حالا اگر حق اجرت المثل به ما تعلق گرفت، چقدر میشه؟ آیا من خودم می تونم یه مبلغی بگم؟ جواب اینه که معمولاً نه! تعیین مبلغ اجرت المثل، یه کار تخصصی و دقیقه که پای کارشناس رسمی دادگستری رو وسط می کشه.

کارشناس دادگستری: مهره اصلی پرونده

وقتی شما دادخواست اجرت المثل رو به دادگاه ارائه میدید، دادگاه بعد از بررسی اولیه و اینکه ببینه شما حق مطالبه دارید یا نه، پرونده رو به یک کارشناس رسمی دادگستری ارجاع میده. این کارشناس کیه؟ یه فرد متخصصه که توی رشته های مختلف (مثل امور ساختمانی برای اجرت المثل ملک یا امور مربوط به خانواده برای اجرت المثل ایام زوجیت) تجربه و دانش کافی رو داره و پروانه رسمی فعالیت از قوه قضائیه گرفته.

کارشناس با دقت پرونده شما رو می خونه، مدارک رو بررسی می کنه و حتی ممکنه از طرفین توضیحاتی بخواد. وظیفه اش هم اینه که با در نظر گرفتن همه جوانب، یه مبلغ عادلانه و منصفانه رو به عنوان اجرت المثل تعیین کنه و نظرش رو کتباً به دادگاه اعلام کنه.

چه چیزهایی تو تعیین مبلغ اجرت المثل تاثیر داره؟

کارشناس موقع محاسبه اجرت المثل، به چند تا فاکتور مهم دقت می کنه:

1. عرف محلی و نرخ رایج: مثلاً نرخ دستمزد برای کارهای خانه داری یا اجاره یک ملک مشابه در منطقه شما چقدره؟ کارشناس این عرف رو در نظر می گیره.
2. مدت زمان بهره مندی یا انجام کار: خب معلومه، هر چقدر مدت استفاده یا انجام کار بیشتر باشه، مبلغ هم بیشتر میشه.
3. نوع و کیفیت مال یا خدمت: مثلاً اجرت المثل استفاده از یک ویلای لوکس با یک آپارتمان معمولی فرق داره. یا ارزش کارهای تخصصی با کارهای ساده تر متفاوته.
4. وضعیت مالی طرف مقابل (خوانده): گاهی اوقات وضعیت مالی کسی که باید اجرت المثل رو بپردازه هم توی نظر کارشناس تاثیر داره تا مبلغی غیرمنصفانه تعیین نشه.
5. سنوات زندگی مشترک (برای اجرت المثل ایام زوجیت): هرچه سال های زندگی مشترک بیشتر باشه، معمولاً مبلغ اجرت المثل ایام زوجیت هم بالاتر میره.

برای مثال، فرض کنید خانمی به مدت ۱۰ سال تمام و کمال کارهای خانه داری، آشپزی، بچه داری و مهمان داری های مکرر رو انجام داده. کارشناس میاد و میانگین دستمزد یه نفر رو که برای انجام این کارها در اون شهر یا منطقه توی اون ۱۰ سال استخدام شده، حساب می کنه و یه مبلغی رو اعلام می کنه. البته این فقط یه مثاله و جزئیات هر پرونده فرق داره.

اگر به نظر کارشناس اعتراض داشتیم چه کنیم؟

اگه شما یا طرف مقابلتون به نظریه کارشناس اعتراض داشته باشید، می تونید توی مهلت قانونی (معمولاً یک هفته بعد از ابلاغ نظریه) اعتراض خودتون رو به دادگاه اعلام کنید. بعدش دادگاه ممکنه پرونده رو به یک هیئت سه نفره یا حتی پنج نفره از کارشناسان ارجاع بده تا نظر جامع تری ارائه بشه. این هیئت، با بررسی مجدد جوانب پرونده، نظر خودش رو اعلام می کنه که معمولاً این نظر ملاک تصمیم گیری دادگاه قرار می گیره.

مراحل گام به گام مطالبه و دریافت اجرت المثل

گرفتن اجرت المثل مثل هر دعوای حقوقی دیگه ای، مراحل مشخصی داره که باید با دقت طی بشه. فکر نکنید همین که حقتون رو بدونید کافیه، باید بدونید چطور پیگیریش کنید.

اول از همه: یه مشاوره درست و حسابی

قبل از اینکه هر قدمی بردارید، بهترین کار اینه که با یه وکیل متخصص خانواده یا حقوقی مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه پرونده شما رو بررسی کنه، بگه آیا اصلاً شما حق مطالبه اجرت المثل دارید یا نه، و بعدش بهترین راه رو نشونتون بده. اینجوری هم وقتتون تلف نمیشه و هم شانس موفقیتتون بالاتر میره.

دادخواست رو چطور بنویسیم و چی لازم داریم؟

برای شروع، باید یه دادخواست مطالبه اجرت المثل تنظیم کنید. این دادخواست باید شامل اطلاعات دقیق شما و طرف مقابل (خواهان و خوانده)، شرح کامل اتفاقی که افتاده، و خواسته شما (یعنی چقدر اجرت المثل می خواید) باشه. خیلی مهمه که توی دادخواست، دلیل مطالبه و مستنداتتون رو به خوبی بیان کنید. مثلاً اگه اجرت المثل ایام زوجیته، باید اشاره کنید که چه کارهایی رو در طول زندگی مشترک انجام دادید که خارج از وظایف قانونی و شرعی شما بوده.

مدارکی که معمولاً برای پیوست دادخواست لازم میشه:

• کارت ملی و شناسنامه شما
• عقدنامه (برای اجرت المثل ایام زوجیت)
• اسناد مالکیت (اگه اجرت المثل منفعت ماله)
• شهادت شهود (اگه دارید)
• هر مدرک یا سندی که بتونه ادعای شما رو ثابت کنه.

کدوم دادگاه باید برم؟ (دادگاه صالح)

بسته به نوع اجرت المثل، دادگاه رسیدگی کننده فرق می کنه:

• برای اجرت المثل ایام زوجیت: باید به دادگاه خانواده محل اقامت شوهر مراجعه کنید.
• برای بقیه انواع اجرت المثل (مثل منفعت مال یا کار): باید به دادگاه حقوقی محل اقامت خوانده (کسی که ازش اجرت المثل می خواید) یا محل مال مورد استفاده مراجعه کنید.

سیر تا پیاز رسیدگی تو دادگاه

بعد از اینکه دادخواست رو ثبت کردید و هزینه هاش رو پرداختید، پرونده وارد مراحل رسیدگی میشه. این مراحل شامل:

• احضار طرفین: دادگاه، شما و طرف مقابل رو برای جلسه رسیدگی احضار می کنه.
• ارائه مستندات و دفاعیات: شما مدارکتون رو ارائه میدید و طرف مقابل هم دفاعیاتش رو مطرح می کنه.
• ارجاع به کارشناس: اگه لازم باشه، پرونده برای تعیین مبلغ اجرت المثل به کارشناس رسمی دادگستری ارجاع داده میشه.
• صدور رای: بعد از بررسی همه مدارک، اظهارات طرفین و نظر کارشناس، دادگاه رای خودش رو صادر می کنه.

وقتی حکم صادر شد چی؟ (اجرای حکم)

اگه رای به نفع شما صادر شد، تازه نوبت اجرای حکم میرسه:

• حکم بدوی: این رای اولیه دادگاهه.
• تجدیدنظر و فرجام خواهی: طرفین می تونن توی مهلت قانونی به این رای اعتراض کنن و پرونده به دادگاه تجدیدنظر یا حتی دیوان عالی کشور بره.
• پیگیری حکم قطعی در اجرای احکام: بعد از اینکه حکم قطعی شد (یعنی دیگه راه اعتراضی نداشت)، باید به واحد اجرای احکام دادگستری مراجعه کنید و درخواست اجرای حکم رو بدید. اگه طرف مقابل اجرت المثل رو پرداخت نکنه، می تونید از راه های قانونی مثل توقیف اموال یا حتی درخواست جلب برای گرفتن حقتون اقدام کنید.

کلا چقدر طول می کشه این پروسه؟

راستش رو بخواید، زمان دقیق برای پرونده های حقوقی رو نمیشه از قبل گفت. بستگی به پیچیدگی پرونده، حجم کار دادگاه، اعتراضات احتمالی و … داره. ممکنه یه پرونده چند ماهه تموم بشه و یه پرونده دیگه بیشتر از یک سال طول بکشه. برای همین، صبور بودن و پیگیری منظم خیلی مهمه.

شرایط خاص و استثناها در مطالبه اجرت المثل

همیشه توی مسائل حقوقی، یه سری شرایط خاص و استثناها وجود داره که ممکنه قضیه رو پیچیده تر کنه. اجرت المثل هم از این قاعده مستثنی نیست. بیاید ببینیم تو چه شرایطی اوضاع فرق می کنه:

اجرت المثل در طلاق توافقی

وقتی زن و شوهر به صورت توافقی می خوان از هم جدا بشن، یکی از موضوعاتی که باید در موردش به توافق برسن، اجرت المثل ایام زوجیته. توی طلاق توافقی، زن می تونه:

• کلاً از حق اجرت المثلش بگذره (مصالحه یا بخشش).
• یه مبلغ مشخص رو با مرد توافق کنه و توی توافق نامه طلاق بنویسن.
• یا اینکه توافق کنن مبلغ اجرت المثل توسط کارشناس دادگستری تعیین بشه.

نکته مهم اینه که اگه زوجین بر سر اجرت المثل به توافق نرسن، معمولاً طلاق توافقی انجام نمیشه و باید از طریق طلاق از طرف مرد یا زن اقدام کنن که خب پروسه طولانی تری داره.

وضعیت زن ناشزه: باز هم اجرت المثل می گیره؟

نشوز یعنی وقتی زن بدون دلیل موجه از وظایف زناشویی خودش (مثل تمکین) سر باز می زنه. اگه زنی ناشزه باشه، مرد موظف به پرداخت نفقه به او نیست. اما آیا این نشوز روی اجرت المثل هم تاثیر می ذاره؟

جواب اینه که نشوز زن، تاثیری روی حق او برای مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت نداره! چرا؟ چون اجرت المثل بابت کارهاییه که زن خارج از وظایف شرعی و قانونی انجام داده. یعنی حتی اگه زنی ناشزه باشه، ولی کارهایی مثل خانه داری یا نگهداری از فرزندان رو (که جزو وظایف شرعی نیست) به دستور شوهر و بدون قصد تبرع انجام داده باشه، باز هم حق مطالبه اجرت المثل اون کارها رو داره.

مطالبه اجرت المثل بعد از فوت آقا

این هم یه سوال مهمیه که خیلی ها می پرسن. اگه خدای نکرده مرد فوت کنه، آیا زن باز هم می تونه اجرت المثل ایام زوجیتش رو مطالبه کنه؟ بله! زن می تونه اجرت المثل خودش رو از ماترک (اموالی که از شوهر باقی مونده) مطالبه کنه. این حق مثل سایر دیون میت، از اموال باقی مانده پرداخت میشه، حتی اگه ماترک کم باشه. البته این مطالبه هم نیاز به طی مراحل قانونی و ارائه دادخواست داره.

اجرت المثل تو دوران نامزدی و عقد موقت

توی دوران نامزدی، چون هنوز زندگی مشترک به معنای واقعی شروع نشده و زن و مرد معمولاً زیر یک سقف نیستن، اجرت المثل ایام زوجیت به زن تعلق نمی گیره. اما ممکنه کارهای دیگه ای انجام شده باشه که بشه بابتش اجرت المثل ناشی از کار مطالبه کرد. مثلاً اگه خانمی در دوران نامزدی به دستور نامزدش کاری رو براش انجام داده باشه.

در مورد عقد موقت یا صیغه هم، اصل بر اینه که اجرت المثل ایام زوجیت به زن تعلق نمی گیره، مگر اینکه در خود عقدنامه موقت، شرط خاصی در این باره شده باشه. مثلاً شرط شده باشه که زن بابت انجام کارهای خانه، مستحق دریافت اجرت المثل باشه.

شروط ضمن عقد نکاح و تاثیرش رو اجرت المثل

یکی از راه هایی که میشه تکلیف اجرت المثل رو از همون اول مشخص کرد، ثبت شروط ضمن عقد توی عقدنامه است. زوجین می تونن توی عقدنامه شرط کنن که در صورت طلاق، مرد مبلغ مشخصی رو به عنوان اجرت المثل به زن بپردازه، یا اینکه زن از حق اجرت المثل خودش بگذره. این شروط، اگه با توافق و امضای هر دو طرف باشه، اعتبار قانونی داره و از اختلافات بعدی جلوگیری می کنه.

اثبات عدم قصد تبرع: راه چاره چیه؟

همونطور که گفتیم، یکی از ارکان مهم اجرت المثل، اثبات اینه که شما قصد نداشتید اون کار رو رایگان انجام بدید. چالش اصلی هم اینجاست! اما راهکارهایی هم وجود داره:

• عرف جامعه: توی رویه های قضایی جدید، برای اجرت المثل ایام زوجیت، اگه زن در طول زندگی مشترک کارهای خانه داری رو انجام داده باشه، عرفاً فرض بر اینه که قصد تبرع نداشته، مگر اینکه مرد بتونه خلافش رو ثابت کنه.
• شهادت شهود: دوست و آشناهایی که از کارهای شما و توقعاتتون مطلع هستن، می تونن شهادت بدن.
• قرائن و امارات: هر چیزی که نشون بده شما قصد مجانی کار کردن رو نداشتید، می تونه کمک کننده باشه.

این بخش ها پیچیدگی های خاص خودشون رو دارن و برای همین، باز هم تاکید می کنیم که مشاوره با وکیل، راه رو براتون روشن تر می کنه.

سوالات متداول

آیا مرد نیز می تواند اجرت المثل مطالبه کند؟

بله، اما خیلی خیلی نادر و در شرایط بسیار خاص. اجرت المثل ایام زوجیت مخصوص زن است، اما مرد می تواند در مواردی که مثلاً مالی از او بدون اجازه توسط دیگری (غیر از همسرش) استفاده شده باشد یا کاری را برای دیگری انجام داده باشد، مطالبه اجرت المثل کند. اما در مورد کارهای خانه و زندگی مشترک، عرفاً و قانوناً این حق بیشتر برای زن تعریف شده است.

آیا به زن شاغل اجرت المثل ایام زوجیت تعلق می گیرد؟

بله، زن شاغل هم می تواند اجرت المثل ایام زوجیت را مطالبه کند. شاغل بودن زن باعث نمی شود که حق او از بین برود. البته ممکن است کارشناس دادگستری در محاسبه، وضعیت شغلی زن را هم لحاظ کند، به خصوص اگر بخش عمده ای از کارهای خانه را نیز انجام داده باشد. این موضوع بیشتر به این بستگی دارد که زن شاغل چقدر از وقت خود را به کارهایی خارج از وظایف شرعی و قانونی در منزل اختصاص داده است.

برای اثبات اجرت المثل در دادگاه چه مدارکی لازم است؟

مدارک اصلی شامل شناسنامه و عقدنامه (برای اجرت المثل ایام زوجیت) است. علاوه بر این، شهادت شهود (دوستان، آشنایان، همسایگان که از فعالیت های شما مطلع هستند)، مدارک مالی (در صورت وجود و مرتبط بودن)، و هرگونه مدرک دیگر که نشان دهنده انجام کار یا استفاده از مال باشد، می تواند به اثبات کمک کند.

اگر زوج/خوانده اجرت المثل را نپردازد، آیا حکم جلب صادر می شود؟

بله، در صورتی که حکم قطعی اجرت المثل صادر شود و زوج (خوانده) ظرف مهلت قانونی (معمولاً یک ماه) مبلغ را پرداخت نکند و یا درخواست اعسار (ناتوانی در پرداخت) ندهد، زن می تواند با مراجعه به اجرای احکام، درخواست توقیف اموال و حتی جلب مرد را داشته باشد.

آیا کارهایی که زن خارج از خانه (به امر زوج) انجام داده، مشمول اجرت المثل است؟

بله، اگر زن کاری را خارج از خانه، به دستور شوهر و بدون قصد تبرع انجام داده باشد، می تواند اجرت المثل آن کار را مطالبه کند. مثلاً اگر زن برای کمک به کسب و کار شوهرش فعالیت هایی انجام داده باشد که خارج از وظایف زناشویی او باشد، مشمول اجرت المثل خواهد شد.

تفاوت اصلی اجرت المثل با نفقه و نحله چیست؟

تفاوتشان این است:

• اجرت المثل: جبران کارهایی که زن خارج از وظایف شرعی و قانونی انجام داده یا استفاده از مال بدون قرارداد.
• نفقه: هزینه زندگی زن که مرد موظف به پرداخت آن است (خوراک، پوشاک، مسکن و…).
• نحله: مبلغی شبیه به هدیه که قاضی در زمان طلاق (در صورت عدم تعلق اجرت المثل) و با توجه به توانایی مالی مرد به زن می دهد.

چه مدت پس از طلاق یا پایان استفاده از مال می توان اجرت المثل را مطالبه کرد؟

برای مطالبه اجرت المثل، مهلت قانونی خاص و محدودکننده ای مثل برخی دعاوی دیگر وجود ندارد. اما توصیه می شود هر چه زودتر اقدام کنید، زیرا با گذشت زمان، اثبات برخی موارد (مثل شهادت شهود) دشوارتر می شود.

آخرین تغییرات قانونی یا رویه های قضایی چه تاثیری بر میزان یا شرایط اجرت المثل داشته است؟

همانطور که قبلاً گفتیم، بیشتر از اینکه قانون کاملاً جدیدی وضع شده باشد، رویه ها و تفسیرهای قضایی تغییر کرده اند. این تغییرات معمولاً به سمت حمایت بیشتر از حقوق زن در اجرت المثل ایام زوجیت است و اثبات عدم قصد تبرع را برای زن آسان تر کرده است. همچنین کارشناسان در محاسبه اجرت المثل، با نگاه دقیق تری به عرف جامعه و زحمات واقعی زن می نگرند.

آیا اجرت المثل شامل دوران نامزدی یا عقد موقت می شود؟

اجرت المثل ایام زوجیت به معنای خاص آن، شامل دوران نامزدی نمی شود. در عقد موقت نیز، اصل بر عدم تعلق اجرت المثل است، مگر اینکه صراحتاً در شروط ضمن عقد موقت، در مورد آن توافق شده باشد.

نقش تعداد فرزندان در محاسبه اجرت المثل ایام زوجیت چیست؟

تعداد فرزندان مستقیماً یک عامل برای افزایش یا کاهش اجرت المثل نیست، اما از این جهت که نگهداری و تربیت فرزندان بخش مهمی از کارهایی است که زن خارج از وظایف شرعی خود انجام می دهد و می تواند جزو موارد مطالبه اجرت المثل قرار گیرد، می تواند به صورت غیرمستقیم در میزان آن تأثیرگذار باشد.

چگونه می توان امر زوج به انجام کارها (برای اجرت المثل ایام زوجیت) را اثبات کرد؟

اثبات امر زوج (دستور شوهر) یکی از چالش های اصلی است. اما در رویه های قضایی جدید، اگر زن در طول زندگی مشترک کارهای عرفی خانه داری و تربیت فرزندان را انجام داده باشد، فرض بر این است که این کارها به دستور شوهر و بدون قصد تبرع بوده، مگر اینکه خلافش ثابت شود. شهادت شهود، اقرار مرد، و سایر قرائن و امارات نیز می توانند به اثبات کمک کنند.

آیا زن می تواند از دریافت اجرت المثل انصراف دهد؟ این انصراف قابل برگشت است؟

بله، زن می تواند با اراده کامل و بدون اجبار، از حق اجرت المثل خود انصراف دهد. اگر این انصراف به صورت رسمی و در دادگاه ثبت شده باشد یا در قالب یک صلح نامه یا توافق نامه باشد، معمولاً قابل برگشت نیست، مگر اینکه ثابت شود انصراف تحت اجبار یا تهدید بوده است.

در صورت عدم توافق در طلاق توافقی، تکلیف اجرت المثل چیست؟

اگر زن و مرد در طلاق توافقی بر سر مبلغ یا نحوه پرداخت اجرت المثل به توافق نرسند، طلاق توافقی انجام نخواهد شد و زن باید دادخواست جداگانه مطالبه اجرت المثل را از طریق دادگاه خانواده مطرح کند.

چه زمانی می توان اجرت المثل را در حین زندگی مشترک مطالبه کرد؟

اجرت المثل ایام زوجیت معمولاً در زمان طلاق مطالبه می شود، اما هیچ مانع قانونی برای مطالبه آن در حین زندگی مشترک وجود ندارد. در این صورت، زن می تواند در طول زندگی زناشویی نیز دادخواست مطالبه اجرت المثل را به دادگاه خانواده ارائه دهد.

حرف آخر: اجرت المثل، حق شماست!

اجرت المثل، یه حق مهم و گاهاً پیچیده ست که دونستن جزئیاتش می تونه حسابی به کارتون بیاد. چه برای کارهایی که خودتون انجام دادید و حق الزحمه اش رو نگرفتید، چه برای مواقعی که خدای نکرده توی زندگی مشترک به مشکل می خورید. یادتون باشه که قانون جدید بیشتر به معنی به روز شدن و عادلانه تر شدن رویه های قضائیه و نباید ازش بترسید.

در نهایت، برای اینکه بتونید بهترین تصمیم رو بگیرید و حقتون رو تمام و کمال به دست بیارید، بهترین کار اینه که از یه وکیل متخصص کمک بگیرید. مشورت با یه وکیل کاربلد، مثل یه چراغ راه می مونه که مسیر رو براتون روشن می کنه و از هرگونه سردرگمی و اتلاف وقت جلوگیری می کنه.

همین حالا می تونید برای یک مشاوره تخصصی و گرفتن جواب همه سوالاتتون با ما تماس بگیرید. وکلای ما آماده ان تا شما رو راهنمایی کنن و کمکتون کنن تا حقتون رو تمام و کمال بگیرید.