مرد می تواند مهریه را ندهد؟ | شرایط قانونی عدم پرداخت
آیا مرد می تواند مهریه زن را ندهد؟
به طور کلی، مرد نمی تواند مهریه زن را ندهد چون مهریه حق قانونی و شرعی زن هست و با عقد ازدواج، زن مالک اون میشه. با این حال، یه سری شرایط خاص وجود داره که مهریه کلاً به زن تعلق نمی گیره، یا مقدارش کم میشه یا اینکه پرداختش به تعویق می افته. تو این موارد، دیگه مرد مسئولیتی برای پرداخت مهریه نداره.
بحث مهریه همیشه یکی از حساس ترین و پرچالش ترین مسائل تو زندگی مشترک و البته موقع طلاقه. خیلی ها فکر می کنن مهریه رو فقط وقتی میشه گرفت که طلاق اتفاق افتاده باشه، یا اینکه مرد هر وقت بخواد، می تونه مهریه رو نده. اما واقعیت اینه که قوانین مهریه پیچیده تر از این حرفاست و کلی جزئیات داره که اگه ندونیم، ممکنه دردسرهای زیادی برامون پیش بیاد.
توی این مقاله می خوایم با یه زبان خودمونی و راحت، حسابی در مورد این موضوع صحبت کنیم. قراره ببینیم تو چه شرایطی یه مرد ممکنه از پرداخت مهریه معاف بشه یا پرداختش به تعویق بیفته. از بطلان عقد گرفته تا بخشیدن مهریه توسط خود زن، همه رو با هم بررسی می کنیم. پس اگه شما هم دنبال این هستید که حقوق و تکالیف خودتون رو تو این زمینه بدونید، تا آخر این مطلب با ما همراه باشید.
مهریه چیه اصلا؟ (یه توضیح خودمونی)
قبل از اینکه بریم سراغ اینکه کی ها مرد می تونه مهریه نده، اول بهتره یه مرور کوچیک روی خود مهریه داشته باشیم. مهریه همون مالیه که مرد موقع عقد ازدواج به عنوان یه هدیه و تعهد مالی به زن میده. این مال می تونه سکه باشه، ملک باشه، یا هر چیز دیگه ای که ارزش مالی داشته باشه. به محض اینکه عقد ازدواج خونده میشه، زن مالک مهریه میشه، حتی اگه هنوز با شوهرش زیر یه سقف نرفته باشه. این یعنی زن هر وقت دلش بخواد، می تونه مهریه اش رو از شوهرش مطالبه کنه. حالا این مهریه می تونه «عندالمطالبه» باشه، یعنی زن هر وقت خواست، مرد باید پرداخت کنه؛ یا «عندالاستطاعه» باشه، یعنی مرد فقط وقتی پولش رو داشت، باید پرداخت کنه.
هدف از مهریه اینه که یه پشتوانه مالی برای زن باشه و تو زندگی مشترک، اگه مشکلی پیش اومد، بتونه از این حقش استفاده کنه. البته متاسفانه گاهی وقتا مهریه از هدف اصلیش دور میشه و تبدیل به ابزاری برای فشار یا اهداف دیگه میشه که خب اینجاست که مشکلات حقوقی شروع میشه. پس، این نکته رو همیشه یادتون باشه که مهریه یه حق شرعی و قانونیه و نمیشه به راحتی ازش فرار کرد، مگر تو همون شرایط خاصی که الان قراره با هم بررسی کنیم.
کی ها مرد می تونه مهریه نده؟ (مواردی که مهریه اصلا تعلق نمی گیره یا کم میشه)
حالا رسیدیم به قسمت اصلی بحثمون. همونطور که گفتیم، مهریه یه حق دائمی برای زنه، اما خب تو دنیای قانون، همیشه استثنائاتی هم وجود داره. تو یه سری شرایط خاص، ممکنه مهریه کلاً به زن تعلق نگیره، یا حداقل مقدارش کم بشه. بیاید این موارد رو یکی یکی و با جزئیات ببینیم:
وقتی عقد از بیخ و بن باطل باشه (بطلان عقد)
اولین و شاید مهم ترین حالتی که مهریه به زن تعلق نمی گیره، وقتیه که عقد ازدواج از همون اول باطل باشه. یعنی چی؟ یعنی عقد اصلا از نظر شرعی یا قانونی درست نبوده. مثلاً، اگه یه مرد با یکی از محارم خودش ازدواج کنه (که اصلاً جایز نیست)، یا اگه زنی تو زمان عده ی ازدواج قبلیش، دوباره عقد کنه (که بازم از نظر شرعی و قانونی باطله)، این عقدا از پایه باطل هستن. تو این شرایط، اگه نزدیکی هم بین زن و مرد اتفاق نیفتاده باشه، دیگه مهریه ای هم تو کار نیست. حتی اگه زن مهریه ای هم گرفته باشه، مرد می تونه اونو پس بگیره. اما اگه نزدیکی صورت گرفته باشه، اون وقت زن مستحق مهرالمثل میشه، حتی باطل بودن عقد.
فوت یکی از زوجین قبل از اینکه نزدیکی اتفاق بیفته و مهریه هم معلوم نباشه
تصور کنید عقد دائم بستید، اما هنوز مهریه رو دقیق مشخص نکردید یا حتی اگه مشخص شده، هنوز نزدیکی بین شما اتفاق نیفتاده. تو این وضعیت، اگه یکی از زن و شوهر قبل از نزدیکی فوت کنه، دیگه مهریه ای به زن تعلق نمی گیره. یعنی اگه زن بمیره، به ورثه اش مهریه نمیرسه و اگه مرد بمیره، زن از متوفی مهریه نمی گیره. اما اگه مهریه مشخص شده باشه (مهرالمسمی) و زن فوت کنه، ورثه زن می تونن مهریه رو مطالبه کنن. یا اگه مهریه مشخص نشده ولی نزدیکی اتفاق افتاده باشه، اون وقت به زن مهرالمثل تعلق می گیره.
فسخ عقد قبل از شروع زندگی مشترک (قبل از نزدیکی)
گاهی وقتا بعد از عقد، مشکلاتی پیش میاد که باعث میشه یکی از طرفین بتونه عقد رو فسخ کنه. منظور از فسخ، بهم زدن عقده به خاطر یه سری عیوب یا شرایط خاص که تو قانون مشخص شده. مثلاً تو قانون مدنی، یه سری عیوب تو مرد (مثل عنن یا ناتوانی جنسی) و تو زن (مثل قرن، جذام، برص، افضاء، زمین گیری یا نابینایی از دو چشم) ذکر شده که اگه وجود داشته باشن، طرف مقابل می تونه عقد رو فسخ کنه.
حالا اگه این فسخ قبل از نزدیکی باشه، شرایط مهریه فرق می کنه:
- اگه فسخ به خاطر عنن مرد باشه (یعنی ناتوانی جنسی مرد)، زن مستحق نصف مهریه ای میشه که تو عقد مشخص شده.
- اما اگه فسخ به خاطر بقیه عیوبی باشه که تو قانون اومده (چه تو مرد و چه تو زن)، در این صورت هیچ مهریه ای به زن تعلق نمی گیره.
وقتی زن مهریه اش رو خودش می بخشه (ابراء، هبه، طلاق خلع و مبارات)
یکی دیگه از راه هایی که مرد از پرداخت مهریه معاف میشه، وقتیه که خود زن با رضایت و اختیار کامل، مهریه اش رو به شوهرش ببخشه. این بخشیدن به چند شکل اتفاق می افته:
- ابراء: تو این حالت، زن می گه که از مهریه اش گذشت کرده و دیگه هیچ حقی از شوهرش نمی خواد. ابراء یه طرفه و قطعیه و زن بعداً نمی تونه از بخششش پشیمون بشه.
- هبه یا صلح: زن می تونه مهریه اش رو به شوهرش هبه (ببخشه) یا باهاش صلح کنه. تو هبه، اگه مهریه عین معین باشه (مثلاً یه ملک مشخص)، زن می تونه در شرایط خاصی از هبه رجوع کنه و اونو پس بگیره، مگر اینکه شرایط خاصی تو سند ذکر شده باشه. ولی اگه مهریه ذمه ای باشه (مثلاً تعدادی سکه)، برگشت از هبه ممکن نیست.
- طلاق خلع و مبارات: تو این دو نوع طلاق، خود زن از شوهرش ناراضیه و حاضر میشه در ازای گرفتن طلاق، تمام یا قسمتی از مهریه اش رو به مرد ببخشه. تو طلاق خلع، کراهت از طرف زنه؛ تو طلاق مبارات، کراهت دو طرفه اس. تو این موارد، چون زن خودش مهریه رو بخشیده، دیگه نمی تونه مطالبه اش کنه. البته تو طلاق خلع، زن تا قبل از تموم شدن عده طلاق، می تونه از بخشش مهریه رجوع کنه و در این صورت، طلاق خلع به رجعی تبدیل میشه و مرد هم می تونه رجوع کنه.
یادتون باشه که بخشش مهریه، چه به صورت ابراء باشه، چه هبه، باید با رضایت کامل و بدون هیچ فشاری از سمت زن باشه. اگه ثابت بشه که زن تحت فشار مهریه اش رو بخشیده، اون بخشش از نظر قانونی باطله و زن می تونه دوباره مهریه اش رو مطالبه کنه. برای همین، بهتره این کار حتماً تو دفتر اسناد رسمی یا تو دادگاه و با حضور قاضی انجام بشه تا بعداً مشکلی پیش نیاد.
اگه مهریه اصلا موقع عقد مشخص نشده باشه
بعضی وقتا تو عقد دائم، زوجین مهریه رو اصلاً مشخص نمی کنن. این کار از نظر قانونی باطله؟ نه، عقد درسته، ولی مهریه نامعلومه. تو این حالت، اگه زن و مرد قبل از نزدیکی از هم جدا بشن، دیگه مهریه ای به زن تعلق نمی گیره. یعنی نه مهرالمسمی (چون تعیین نشده) و نه مهرالمثل (چون نزدیکی اتفاق نیفتاده). اما اگه نزدیکی بینشون صورت بگیره، اون وقت دادگاه با توجه به شرایط زن (مثل شأن خانوادگی، تحصیلات، موقعیت اجتماعی و سن)، یه مبلغی رو به عنوان مهرالمثل تعیین می کنه که مرد باید پرداخت کنه.
چی میشه اگه مرد پول نداشته باشه؟ (اعسار و تقسیط مهریه)
یه فرق اساسی بین ندادن مهریه و نتونستن مهریه رو دادن وجود داره. تا اینجا در مورد شرایطی صحبت کردیم که اصلاً مهریه به زن تعلق نمی گیره. اما یه موقعیت دیگه هم هست که مرد بدهکار مهریه اس، ولی توانایی پرداخت یکجای اون رو نداره. به این حالت می گن اعسار از پرداخت مهریه و ربطی به عدم تعلق مهریه نداره. یعنی مهریه حق زنه، اما مرد فعلاً نمی تونه یه جا پرداخت کنه.
اعسار یعنی چی؟ (ناتوانی در پرداخت یکجا)
اعسار یعنی مرد از نظر مالی توانایی پرداخت یکجای تمام مهریه رو نداره. این ناتوانی مالی می تونه به خاطر نداشتن مال و اموال کافی یا درآمد پایین باشه. تو این حالت، مرد باید به دادگاه درخواست اعسار از پرداخت مهریه بده و ناتوانی مالی خودش رو ثابت کنه. دادگاه هم با بررسی وضعیت مالی مرد، مدارک و شهادت شهود، اگه اعسار رو ثابت بدونه، مهریه رو قسط بندی می کنه.
- مراحل طرح دادخواست اعسار: مرد باید دادخواست اعسار رو به دادگاه خانواده بده. تو این دادخواست، باید لیست تمام اموال، دارایی ها، درآمد و بدهی هاش رو ارائه بده و دو تا شاهد هم معرفی کنه که بتونن ناتوانی مالی اونو تایید کنن.
- اثبات اعسار: بار اثبات اعسار بر دوش مرده. یعنی مرد باید به دادگاه نشون بده که واقعاً نمی تونه مهریه رو یه جا بده.
مهریه چطوری قسط بندی میشه؟ (پیش قسط و اقساط)
اگه دادگاه اعسار مرد رو قبول کنه، اون وقت مهریه رو قسط بندی می کنه. این قسط بندی شامل یه مبلغ پیش قسط (یا عندالمطالبه) و یه سری اقساط ماهانه میشه. مبلغ پیش قسط و اقساط ماهانه کاملاً بستگی به وضعیت مالی مرد، درآمدش، تعداد فرزندان و حتی وضعیت معیشت زن داره و قاضی با توجه به همه این ها تصمیم می گیره. مثلاً اگه مرد کارمند باشه، ممکنه یه درصدی از حقوقش به عنوان قسط مهریه کم بشه.
نکته مهم اینه که تو شرایطی که اوضاع اقتصادی تغییر می کنه (مثلاً درآمد مرد بیشتر یا کمتر میشه)، هم مرد و هم زن می تونن درخواست تعدیل اقساط مهریه رو بدن. یعنی اگه مرد وضعش بهتر شد، زن می تونه بخواد اقساط بیشتر بشه؛ و اگه مرد وضعش بدتر شد، مرد می تونه بخواد اقساط کمتر بشه.
اگه اقساط پرداخت نشه چی؟ (حکم جلب و حبس)
اگه مرد بعد از قسط بندی مهریه، اقساط رو به موقع پرداخت نکنه، زن می تونه دوباره به دادگاه مراجعه کنه و درخواست اجرای حکم رو بده. تو این حالت، اگه مرد توانایی پرداخت اقساط رو داشته باشه و پرداخت نکنه، ممکنه براش حکم جلب صادر بشه و به زندان بیفته. این موضوع تو ماده ۱۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی اومده.
- شرایط صدور حکم جلب: حکم جلب وقتی صادر میشه که مرد اعسار خودش رو ثابت نکرده باشه یا بعد از قسط بندی، اقساط رو نداده باشه.
- رهایی از حبس: مرد می تونه با پرداخت پیش قسط یا اقساط عقب افتاده یا با اثبات دوباره اعسارش، از حبس آزاد بشه.
- محدودیت ۱۱۰ سکه: طبق تبصره جدید، تو بحث مهریه، فقط برای مهریه های تا سقف ۱۱۰ سکه میشه حکم جلب صادر کرد. یعنی اگه مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشه، برای مازادش نمیشه مرد رو زندانی کرد.
فرار از مهریه (معامله به قصد فرار از دین)
بعضی از آقایون برای اینکه مهریه رو پرداخت نکنن، ممکنه دست به کارهایی بزنن که بهش میگن فرار از دین یا معامله به قصد فرار از دین. مثلاً میان اموال و دارایی هاشون رو به اسم یکی از اقوام یا آشناها می زنن تا تو دادگاه نشون بدن هیچ مالی ندارن و نتونن مهریه رو ازشون بگیرن.
ولی این کار عواقب قانونی جدی داره:
- ابطال معامله صوری: اگه زن بتونه به دادگاه ثابت کنه که این معامله ها فقط برای فرار از پرداخت مهریه بوده و جنبه صوری داشته (یعنی واقعاً فروشی انجام نشده)، دادگاه می تونه اون معامله ها رو باطل کنه و اموال رو برگردونه به نام مرد.
- مجازات کیفری: طبق قانون، اگه مرد با قصد فرار از دین، اموالش رو منتقل کنه، علاوه بر ابطال معامله، ممکنه به حبس تعزیری یا جزای نقدی محکوم بشه. اگه طرفی هم که اموال رو به نامش زدن (مثلاً برادر یا دوست)، می دونسته که این کار برای فرار از دینه، اون هم شریک جرم محسوب میشه و مجازات میشه.
برای اثبات فرار از دین، زن می تونه به زمان معامله، رابطه خویشاوندی بین مرد و خریدار، و اینکه آیا پول واقعی رد و بدل شده یا نه، استناد کنه. این کار معمولاً نیاز به یک وکیل خوب و پیگیری دقیق داره.
باورهای غلط و سوالات رایج در مورد مهریه
تو بحث مهریه، یه سری باورهای غلط و سوالات تکراری وجود داره که بد نیست اینجا بهشون جواب بدیم و قضیه رو شفاف تر کنیم.
اگه زن خیانت کنه، باز هم مهریه بهش می رسه؟
این یکی از رایج ترین سوالات و باورهای غلطه. خیلی ها فکر می کنن اگه یه زن خیانت کنه (چه در حد روابط نامشروع و چه زنا)، دیگه مهریه ای بهش تعلق نمی گیره. اما باید بدونید که طبق قانون ایران، خیانت زن، به خودی خود باعث ساقط شدن مهریه نمیشه. مهریه یه حق مالی مستقل از رفتار زوجه اس و به محض عقد ازدواج به زن تعلق می گیره. پس حتی اگه خیانت زن ثابت هم بشه، باز هم مرد موظف به پرداخت مهریه اس. فقط تو همون مواردی که بالاتر گفتیم (مثل بطلان عقد یا فسخ نکاح قبل از نزدیکی به دلیل عیوب خاص)، مهریه به زن تعلق نمی گیره.
عدم تمکین زن چه تاثیری روی مهریه داره؟
عدم تمکین یعنی زن به وظایف زناشویی خودش عمل نکنه. مثلاً بدون اجازه مرد خونه رو ترک کنه یا از رابطه زناشویی امتناع کنه. خیلی ها فکر می کنن اگه زن تمکین نکنه، مهریه اش هم قطع میشه. اما این باور هم اشتباهه. عدم تمکین فقط باعث میشه که حق نفقه زن قطع بشه، ولی هیچ تاثیری روی مهریه نداره. مهریه همچنان پابرجا و قابل مطالبه است.
مهریه در طلاق توافقی چطوریه؟
تو طلاق توافقی، زن و مرد با هم به یه توافق می رسن که چطوری از هم جدا بشن و تکلیف حقوق مالی و غیرمالی شون چی بشه. تو این نوع طلاق، مهریه هم قابل مذاکره اس. یعنی زن و مرد می تونن با هم توافق کنن که زن تمام مهریه رو ببخشه، بخشی از اون رو ببخشه، یا اینکه مرد مهریه رو به صورت یکجا یا اقساطی پرداخت کنه. همه چیز به توافق خود زوجین بستگی داره و دادگاه هم همین توافق رو تایید می کنه.
ازدواج دوباره زن تاثیری روی مهریه قبلی داره؟
نه، به هیچ وجه! مهریه یه حق مالیه که زن از همسر سابقش داره. اگه زن بعد از طلاق دوباره ازدواج کنه، این ازدواج جدید هیچ تاثیری روی حق مطالبه مهریه قبلیش نداره. یعنی زن می تونه هم مهریه سابقش رو از همسر قبلی بگیره و هم با همسر جدیدش زندگی کنه.
تفاوت مهرالمثل و مهرالمسمی (مهریه عادی) چیه؟
اینجا برای شفاف سازی بیشتر، یه جدول مقایسه ای بین مهرالمثل و مهرالمسمی براتون آوردیم:
| ویژگی | مهرالمسمی (مهریه عادی) | مهرالمثل |
|---|---|---|
| تعریف | مهریه ای که در زمان عقد با توافق کامل زن و مرد تعیین و ثبت میشه. | مهریه ای که اگه مهریه قبلاً تعیین نشده باشه ولی نزدیکی اتفاق افتاده باشه، دادگاه بر اساس شأن زن تعیین می کنه. |
| زمان تعیین | همزمان با عقد ازدواج | بعد از عقد و بعد از وقوع نزدیکی (اگه مهریه تعیین نشده باشه) |
| مبنا و معیار | توافق و رضایت طرفین | شأن، تحصیلات، موقعیت اجتماعی، سن و وضعیت خانوادگی زن و عرف جامعه |
| لزوم تعیین قبلی | باید قبل از عقد یا در حین عقد تعیین بشه. | نیازی به تعیین قبلی نداره و توسط دادگاه مشخص میشه. |
| شرط نزدیکی برای تعلق | برای تعلق کامل مهریه در صورت طلاق، نزدیکی لازمه (در صورت عدم نزدیکی، نصف مهریه تعلق می گیرد). | فقط در صورتی که نزدیکی اتفاق افتاده باشد، مهرالمثل تعلق می گیرد. |
مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه یعنی چی؟
دو نوع اصلی مهریه از نظر زمان و شرایط پرداخت وجود داره که دونستن تفاوتشون خیلی مهمه:
مهریه عندالمطالبه (مطالبه فوری)
اگه تو عقدنامه قید شده باشه که مهریه عندالمطالبه هست، این یعنی زن هر وقت که اراده کنه و درخواست کنه، مرد باید مهریه رو پرداخت کنه. فرقی هم نمیکنه که مرد الان توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه رو داشته باشه یا نه. اگه مرد توانایی نداشته باشه، باید برای اعسار اقدام کنه و مهریه قسط بندی میشه. اما اصل بر اینه که به محض مطالبه، مرد باید پرداخت کنه. بیشتر مهریه ها تو ایران به این شکل تعیین میشن.
مهریه عندالاستطاعه (پرداخت در صورت توان مالی)
این نوع مهریه کمتر رایج هست. اگه مهریه عندالاستطاعه باشه، زن فقط وقتی می تونه مهریه رو مطالبه کنه که ثابت بشه مرد توانایی مالی پرداخت اون رو داره. یعنی بار اثبات توانایی مالی مرد، بر دوش زنه. تو این حالت، اگه مرد توانایی مالی نداشته باشه یا زن نتونه توانایی اونو اثبات کنه، مرد مجبور به پرداخت نمیشه و حکم جلب هم براش صادر نمیشه. این نوع مهریه، عملاً پرداخت مهریه رو خیلی سخت تر می کنه.
مستثنیات دین در مهریه (چه اموالی رو نمی تونن بگیرن؟)
وقتی زن مهریه اش رو مطالبه می کنه و دادگاه حکم به پرداخت میده، ممکنه مرد اموال و دارایی هایی داشته باشه که زن بخواد اونا رو توقیف کنه تا مهریه اش رو بگیره. اما قانون یه سری اموال رو از این قاعده مستثنی کرده و بهشون میگن مستثنیات دین. یعنی این اموال رو نمیشه برای پرداخت مهریه (یا هر بدهی دیگه ای) توقیف کرد.
مستثنیات دین معمولاً شامل این موارد میشه:
- منزل مسکونی مورد نیاز مدیون: خونه ای که مرد و خانواده اش توش زندگی می کنن و ضروریه، قابل توقیف نیست.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی: لوازم ضروری منزل که برای زندگی روزمره لازم هستن، توقیف نمیشن.
- ابزار و وسایل کار: وسایلی که مرد برای امرار معاش و شغلش بهشون نیاز داره، قابل توقیف نیستن.
- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی: اگه مرد دانشجو، محقق یا معلم باشه، کتاب ها و وسایل علمیش توقیف نمیشن.
- مبالغ ناچیز موجود در حساب های بانکی: یه مبلغ حداقلی از پول تو حساب های بانکی که برای نیازهای اولیه زندگی لازمه، معمولاً قابل توقیف نیست.
- خوراک و پوشاک لازم: لباس و غذای مورد نیاز برای خود مرد و افراد تحت تکفلش، توقیف نمیشن.
- تلفن ثابت: سیم کارت تلفن ثابت مرد، جزو مستثنیات دین محسوب میشه.
البته تشخیص اینکه کدوم مال جزو مستثنیات دین هست یا نه، نهایتاً با قاضیه و بستگی به شرایط هر پرونده و شأن اجتماعی و موقعیت مرد داره.
مهریه در دوران عقد (قبل از نزدیکی)
دوران عقد یکی از مراحل مهم زندگی مشترکه که تو اون زوجین رسماً زن و شوهر محسوب میشن، اما ممکنه هنوز زندگی مشترک زیر یه سقف رو شروع نکرده باشن. تو این دوران هم بحث مهریه خیلی مهمه:
- مهریه کامل یا نصف؟ اگه طلاق تو دوران عقد و قبل از نزدیکی (رابطه زناشویی) اتفاق بیفته، زن مستحق نصف مهریه میشه. این قانون برای حمایت از مرد وضع شده که اگه زندگی مشترک شروع نشده، بار مالی کمتری داشته باشه.
- نکته مهم: اگه نزدیکی انجام شده باشه، حتی اگه زندگی زیر یک سقف شروع نشده باشه، زن مستحق تمام مهریه هست.
- حق حبس: تو دوران عقد، اگه نزدیکی اتفاق نیفتاده باشه، زن می تونه از حق حبس استفاده کنه. یعنی می تونه تا زمانی که تمام مهریه اش رو نگرفته، از انجام وظایف زناشویی (تمکین خاص) خودداری کنه. تو این حالت، نفقه بهش تعلق می گیره. اما به محض اینکه تمکین خاص رو انجام بده، حتی اگه فقط یک بار باشه، دیگه حق حبس ساقط میشه و برای دریافت باقی مهریه باید تمکین خاص و عام رو انجام بده.
نتیجه گیری
خب، تا اینجا خیلی خودمونی و مفصل در مورد این صحبت کردیم که آیا مرد می تواند مهریه زن را ندهد؟. دیدیم که جواب کلی این سوال نه هست، چون مهریه یه حق شرعی و قانونی برای زنه که به محض عقد بهش تعلق می گیره و مرد موظف به پرداخت اونه. اما تو دل همین قانون، یه سری استثنائات و شرایط خاص هم وجود داره که باعث میشه مهریه کلاً به زن تعلق نگیره، مقدارش کم بشه، یا پرداختش به تعویق بیفته.
یاد گرفتیم که بطلان عقد ازدواج، فوت یکی از زوجین قبل از نزدیکی و تعیین مهریه، فسخ نکاح قبل از نزدیکی (با جزئیات خاص خودش)، یا بخشیدن مهریه توسط خود زن از مواردی هستن که مهریه کلاً ساقط میشه. همچنین، اگه مرد توانایی مالی پرداخت یکجای مهریه رو نداشته باشه (اعسار)، می تونه درخواست قسط بندی بده و تو این حالت، مهریه از بین نمیره، بلکه پرداختش به تعویق می افته. باورهای غلطی مثل اینکه خیانت زن یا عدم تمکینش باعث قطع مهریه میشه رو هم اصلاح کردیم.
به طور خلاصه، کلید فهم این موضوع، تمایز بین عدم توانایی پرداخت (که به اعسار و تقسیط ختم میشه) و عدم تعلق مهریه (که مهریه رو کلاً از بین می بره) هست. با همه این حرفا و پیچیدگی هایی که قوانین خانواده داره، بهترین و مطمئن ترین راه اینه که قبل از هر اقدامی، حتماً با یه وکیل متخصص و باتجربه مشورت کنید. یه وکیل خوب می تونه راهنمایی های لازم رو بهتون بده و کمک کنه تا تصمیمات درستی بگیرید و از حقوق خودتون به بهترین شکل دفاع کنید.
سوالات متداول
آیا اگر مردی هیچ مال و اموالی نداشته باشد، برای مهریه زندان می رود؟
ببینید، اگه مرد واقعاً هیچ مال و اموالی نداشته باشه و تو دادگاه بتونه اعسار خودش رو ثابت کنه، یعنی ثابت کنه که نه مالی داره و نه درآمدی برای پرداخت یکجای مهریه، اون وقت دادگاه مهریه رو قسط بندی می کنه. اگه مرد توان پرداخت همین اقساط رو هم نداشته باشه و این ناتوانی هم تو دادگاه ثابت بشه، معمولاً زندان نمیره. اما اگه اعسارش ثابت نشه یا قسط ها رو با وجود توانایی نده، ممکنه حکم جلب و حبس براش صادر بشه، البته با محدودیت ۱۱۰ سکه.
آیا طلاهایی که مرد به عنوان هدیه به زن داده، قابل استرداد است؟
معمولاً طلاها و هدایایی که مرد به زن در دوران نامزدی یا زندگی مشترک میده، مالکیتش با زن هست و مرد نمی تونه اونا رو پس بگیره، مخصوصاً اگه این هدایا مصرف شده باشن (مثلاً طلایی که فروخته شده). فقط در شرایط خیلی خاص، مثل اینکه هدف از هدیه ازدواج باشه و ازدواج بهم بخوره و هدیه هم هنوز موجود باشه، ممکنه قابل استرداد باشه. اما در مورد طلاهایی که به عنوان مهریه داده میشن، اونا جزو مهریه هستن و تابع احکام مهریه.
مهریه در دوران عقد، اگر نزدیکی صورت نگرفته باشد، چقدر است؟
اگه تو دوران عقد طلاق اتفاق بیفته و هنوز بین زن و مرد نزدیکی صورت نگرفته باشه، زن مستحق نصف مهریه ای میشه که تو عقدنامه براش تعیین شده. اما اگه مهریه اصلا تعیین نشده باشه و نزدیکی هم انجام نشده باشه، هیچ مهریه ای به زن تعلق نمی گیره.
آیا اگر زن بعد از بخشیدن مهریه پشیمان شود، می تواند آن را پس بگیرد؟
اگه زن مهریه اش رو به صورت ابراء بخشیده باشه، یعنی رسماً گفته باشه که از دین مرد گذشت کرده، دیگه نمی تونه از بخشش پشیمون بشه و مهریه رو پس بگیره. اما اگه مهریه رو به صورت هبه بخشیده باشه، در شرایط خاصی (مثل اینکه مال بخشیده شده هنوز موجود باشه و تو قرارداد هبه شرط عدم رجوع نشده باشه)، ممکنه بتونه رجوع کنه و اونو پس بگیره. تو طلاق خلع هم زن تا پایان عده می تونه از بخشش مهریه رجوع کنه.
آیا خانه یا ماشینی که به نام زن است، می تواند جزو مهریه یا بابت مهریه توقیف شود؟
نه، اموالی که رسماً به نام زن هستن، دارایی خود زن محسوب میشن و مرد نمی تونه اونا رو بابت مهریه خودش توقیف کنه. مهریه دینیه که مرد به زن داره و فقط از اموال مرد قابل وصوله. البته اگه مرد برای فرار از مهریه، اموالش رو صوری به نام زن کرده باشه و این قضیه تو دادگاه اثبات بشه، اون وقته که ممکنه قاضی دستور ابطال اون معامله صوری رو بده.