قرص خوابی که وابستگی ندارد

ملاتونین به علت اثرات آرامش بخش و خواب آوری که دارد، در بسیاری از منابع از آن به عنوان “هورمون خواب” یاد می شود. این هورمون به طور طبیعی در بدن همه افراد موجود است و ترشح آن خواب آلودگی و احساس خواب را به همراه خواهد داشت. ملاتونین را همچنین می توانید به صورت قرص و کپسول نیز در داروخانه ها بیابید و به منظور داشتن خوابی دلچسب از آن بهره بگیرید. خرید قرص ملاتونین از داروخانه نیازی به نسخه پزشک ندارد. یکی از پرسش هایی که به وفور در مورد قرص ملاتونین مطرح می شود، احتمال اعتیاد آور بودن آن است. ما نیز در این مطلب اعتیاد آور بودن قرص ملاتونین را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

قرص ملاتونین برای چه افرادی توصیه می شود ؟

غده صنوبری در ساعات مشخصی از روز هورمون ملاتونین را در مغز ترشح می کند اما به هنگام شب ترشح این هورمون به مراتب افزایش می یابد و شما را برای خوابیدن آماده می کند. بد نیست بدانید که ملاتونین علاوه بر عملکردی که در بهبود خواب دارد، دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی بوده و به طور کلی در ارتقاء سلامت بدن نیز نقش دارد. با افزایش سن، ترشح هورمون ملاتونین در بدن کاهش می یابد و به همین دلیل است که خواب افراد مسن معمولا کمتر از جوانان است.

از مکمل یا قرص ملاتونین جهت بهبود اختلالات خواب در افراد زیر استفاده می شود:

• نابینایان
• افراد مبتلا به جت لگ
• افراد فعال در مشاغل شیفتی
• کودکان مبتلا به اختلالاتی همچون اوتیسم
• مکمل ملاتونین در بسیاری از کشورهای جهان از جمله آمریکا و ایران بدون نیاز به نسخه پزشک ارائه می شود.

اعتیاد آور بودن قرص ملاتونین

یک نکته را هرگز فراموش نکنید: “اگر یک ماده طبیعی باشد، طبیعی بودن آن دلیلی برای ایمن بودن آن به شمار نمی آید”. با اینکه تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر اعتیاد آور بودن ملاتونین ثبت نشده و هیچ منبع معتبری آن را تائید نکرده است، اما به هرحال پیش از مصرف این دارو باید آگاهی های لازم را کسب کرد. برخلاف سایر داروهای خواب، ملاتونین موجب ایجاد وابستگی و علائم اعتیاد نمی شود یعنی با گذشت زمان با مصرف قرص ملاتونین نشانه ای از اعتیاد در اشخاص دیده نمی شود.

با این تفاسیر و با توجه به تحقیقاتی که تاکنون در زمینه ملاتونین صورت گرفته است، احتمال اعتیادآور بودن آن بسیار بعید به نظر می رسد. اما همچنان در این زمینه به پژوهش های بیشتری نیاز است و اثر استفاده طولانی مدت از ملاتونین باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرد. به این نکته نیز دقت داشته باشید که ملاتونین ممکن است برای همه افراد نیز مناسب نباشد. بنابراین اگر شما یا یکی از اعضای خانواده شما سابقه اعتیاد دارد، در مورد مصرف ملاتونین با پزشک مشورت کنید و هرگز آن را خودسرانه مورد مصرف قرار ندهید.

مقدار مصرف ملاتونین

تا به اینجای این مطلب متوجه شدید که اعتیاد آور بودن قرص ملاتونین کاملا بعید است. ملاتونین در مقادیر اندک، مقداری اثر آرامش بخش تولید می کند اما اگر بیش از دوز مجاز استفاده شود، ممکن است عوارض جانبی ناخواسته و گاه ناگواری را به دنبال داشته باشد. دقت داشته باشید که مصرف بیش از حد ملاتونین به کیفیت خواب بهتر کمکی نمی کند. از این رو لزومی ندارد که آن را بیش از حد مورد مصرف قرار داد.

دوز شروع مصرف ملاتونین می تواند از 0.2 تا 5 میلی گرم باشد اما بهتر است دوز مصرفی از همان پایین ترین مقدار یعنی 0.2 آغاز شده و کم کم بیشتر شود. جهت حل مشکل بی خوابی در بزرگسالان یک دوز استاندارد برای مصرف ملاتونین می تواند از 0.3 تا 10 میلی گرم متغیر باشد. برای افراد مسن نیز ملاتونین را می توان از دوز 0.1 تا 5 میلی گرم مورد مصرف قرار داد.

از مصرف ملاتونین برای کودکان خردسال باید خودداری کرد مگر اینکه پزشک به دلایلی مصرف این مکمل را برای کودک ضروری دانسته و تجویز کرده باشد. زنان باردار و زنان شیرده نیز نباید ملاتونین مصرف کنند زیرا ممکن است عوارض ناخوشایندی را در آنها ایجاد نماید. در واقع می توان گفت که دوز دقیق ملاتونین به سن، وزن و شرایط سلامتی شما بستگی دارد. چنانچه قصد استفاده از ملاتونین را دارید، در مورد هر نوع داروی دیگری که مورد مصرف قرار می دهید، با پزشک مشورت کنید.

عوارض جانبی ملاتونین

همان طور که اشاره کردیم، اعتیاد آور بودن ملاتونین در قالب مکمل در هیچ منبعی ذکر نشده است اما قرص ملاتونین می تواند برخی عوارض جانبی را به همراه داشته باشد که اصلی ترین آن احساس خواب آلودگی است. اگر ملاتونین در دوز مناسب و معمول استفاده شود، معمولا عوارض جانبی خاصی مشاهده نخواهد شد، اما به هر حال از آنجایی که هر دارویی ممکن است دارای عوارض جانبی باشد، در موارد نادر عوارض زیر ممکن است به وجود آید:

• حالت تهوع
• سردرد
• سرگیجه
• لرزش
• تحریک پذیر شدن اعصاب
• کاهش فشار خون
• گرفتگی معده
• احساس افسردگی موقت

در صورتی که با مصرف ملاتونین دچار هر نوع عوارض جانبی شدید، پزشک را در جریان قرار دهید تا یا دوز دارو را تغییر دهد و یا اینکه داروی دیگری را جایگزین ملاتونین نماید. مصرف ملاتونین برای کوتاه مدت بی خطر تلقی می شود اما در مورد مصرف طولانی مدت و عوارض طولانی مدت ملاتونین هنوز به بررسی های بیشتری نیاز است.

کلام پایانی

اگر شما نیز از جمله افرادی بوده اید که اعتیاد آور بودن ملاتونین همیشه برایتان سوال بوده است، اکنون احتمالا به پاسخ این پرسش رسیده اید. تا جایی که اطلاعات در دسترس است، در هیچ منبع معتبری قید نشده است که مصرف ملاتونین ممکن است سبب بروز اعتیاد و وابستگی در افراد شود. اما این سخن به این معنا نیست که مصرف ملاتونین برای همه افراد کاملا بی خطر و ایمن است و هیچ نوع عوارض جانبی را ایجاد نمی کند. ملاتونین در موارد نادر گاه عوارض کوتاه مدتی را به وجود می آورد که در این مقاله به آنها نیز اشاره کردیم. با وجود اینکه بدون نیاز به نسخه پزشک و به سهولت می توان ملاتونین را از داروخانه ها تهیه کرد، اما دقت کنید که اگر در این رابطه با پزشک مشورت داشته باشید، قطعا بهتر است. ضمنا به دوز مصرفی ملاتونین نیز دقت کنید تا عوارض جانبی برای شما پیش نیاید.

به گزارش همشهری آنلاین، دسترسی به برخی از داروها برایشان سخت شده است و حالا سراغ داروهای ارزان تر می روند. قرص می خورند تا نشئه شوند و به قول خودشان فاز خوب بگیرند. خودشان که می خورند هیچ بقیه را هم به خوردن آن تشویق می کنند. چند ساعتی به قول خودشان چِت می کنند، حالت گیجی و منگی به آنها دست می دهد و سرخوشند، اما نمی دانند که این سرخوشی چند ساعته می تواند تمام زندگی شان را تحت تاثیر قرار دهد. صحبت از قرص زولپیدم است، همان دارویی که این روزها زیاد بین جوانان دست به دست می شود و بعضی ها هم زولپی پارتی می گیرند تا این سرخوشی کذایی را با دوستان دیگرشان هم شریک شوند.

مدتی است زولپیدم این قرص خواب آور مصرفش بین برخی جوانان زیاد شده است. قرصی که بیشتر برای درمان خواب توسط پزشکان اعصاب و روان تجویز می شود این روزها جایش را در مهمانی هایی باز کرده که مصرف کنندگانش حتی نمی دانند چه عوارضی با مصرف این قرص در انتظار آنهاست.

زولپیدم دارویی است که جایگزین داروهای بنزودیازپین(کلونازپام، لورازپام،آلپرازولام و دیازپام) شد، علت آن هم این بود که این داروها که قدیمی تر بودند سبب سوءمصرف و اعتیاد می شد. پزشکان داروهای گروه Z را جایگزین کردند به تصور اینکه وابستگی ندارند. به گفته دکتر فهیمه سعید، روان پزشک این دارو در بیشتر نقاط دنیا سوءمصرف پیدا نمی کند، اما نکته اینجاست که ایرانی ها نسبت به زولپیدم اعتیاد پیدا می کنند که می تواند به ژن ایرانی ها مربوط باشد.

مصرف خطرناک بدون تجویز پزشک
از زمانی که این دارو تجویز می شود اصولا مصرف روزانه 5 تا 10 میلی گرم است، اما وابستگی در برخی به این دارو انقدر بالا می رود که مصرف آن را 100 تا 200 میلی گرم افزایش می دهند که می تواند بسیار خطرناک باشد.

دکتر سعید به این موضوع اشاره می کند که این دارو برای  فردی که به طور مدام از آن استفاده نکرده و تنفننی مصرف می کند می تواند اثر بیشتری داشته باشد. اصولا استفاده از این دارو در کنار داروهای دیگر می تواند خطرناک تر باشد. مثلا اگر این قرص با الکل مصرف شود اثرات آن بیشتر می شود.

زولپیدم دارویی کاملا خواب آور است و مصرف آن با سایر داروها یا الکل می تواند عوارضش را تشدید کند. ایست دستگاه تنفسی با ترکیب این دو یعنی زولپیدم و الکل به شدت افزایش یافته و هوشیاری کاهش پیدا می کند و فرد ممکن است رفتاری از خود نشان دهد که در حالت عادی آن را انجام نمی دهد، به طور مثال رانندگی پرخطر داشته باشد یا در درگیری شرکت کند و روز بعد اصلا به یاد نیاورد که چه اتفاقی در این درگیری رخ داده است.

وابستگی شدید به زولپیدم
علی نوروزی استادیار گروه روان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران می گوید: «زولپیدم دارویی است که برای درمان بی خوابی استفاده می شود. زمانی که این دارو به بازار آمد گمان می شد که اعتیادآور نیست یا وابستگی کمتری ایجاد می کند، اما بعد از گذشت مدتی از مصرف زولپیدم میان مصرف کنندگان، متخصصان به این نتیجه رسیدند که تفاوت این دارو با داروهای دیگر در شل کنندگی عضلانی است، به این معنا که گروه داروهای اول شل کننده عضلانی هستند و این قرص این خاصیت را نداشت.

این پزشک متخصص درباره مصرف درست زولپیدم می گوید: «این دارو اگر زیر نظر پزشک متخصص و با دوز معین مصرف شود، می تواند در درمان بیماری بی خوابی موثر واقع شود. در واقع پزشکی که این دارو را تجویز می کند پس از مدتی باید دوز آن را کم و بعد آن را قطع کند تا وابستگی به آن پیش نیاید.»

او به عرضه خاص این دارو اشاره می کند و توضیح می دهد نکته ای که در مورد مصرف کنندگان زولپیدم دیده می شود این است که می تواند عوارض خاصی مانند راه رفتن در خواب را ایجاد کند. ما بیماران زیادی داشتیم که با مصرف این دارو دچار شب راه روی شده اند. بیماری داشتیم که پس از مصرف آن در خواب راه می رفت، سوار ماشین می شد، به خیابان می رفت، دوباره به خانه می آمد و صبح از هیچ کدام از این کارها خبرنداشت یا اینکه مواردی داشتیم که پس از مصرف زولپیدم فرد سمت بالکن رفته و از بالا به پایین ساختمان سقوط کرده بود، به همین دلیل نکته ای که باید مدنظر قرار داد این است که افرادی که این دارو را مصرف می کنند نباید شب ها در خانه تنها باشند و خانواده ها باید مراقب باشند در صورتی که عضوی از خانواده زولپیدم مصرف می کند و در شب راه می رود، حواس شان باشد، چراکه ممکن است شب راه روی او حالت عادی نداشته باشد و در حالت هوشیاری راه نرود.

نوروزی تاکید می کند که هرگونه مصرف خارج از تجویز این دارو می تواند مشکلاتی را ایجاد کند. در قدم اول این داروخانه ها هستند که باید منافع مالی را کنار بگذارند و هر دارویی را بدو نسخه پزشک به بیمار ندهند.

بعضی افراد که به این دارو اعتیاد پیدا می کنند دچار گیجی، منگی یا خارج شدن از حالت طبیعی، مسمومیت و رفتارهای غیرعادی می شوند که می تواند عوارض دیگری را به همراه داشته باشد.

او بر این باور است که سیستم دارویی کشور در قدم اول باید نسبت به فروش داروها مسئولیت پذیرتر باشد و اجازه ندهد این داروها در دسترس عموم قرار گیرد، از سوی دیگر خانواده ها باید با این دارو آشنایی داشته باشند و بدانند چه عوارضی به دنبال دارد.

مصرف در میان دانشجویان پزشکی
امیرحسین جلالی استاد دانشگاه و روان پزشک  می گوید: «زولپیدم حدود 15 سال پیش به کشور وارد شده است. در زمان ورود این دارو به کشور گمان می رفت که نسبت به نمونه های مشابه در کشور وابستگی و اعتیاد کمتری دارد، اما عوارضی از این دارو دیده شد که به مرور زمان مصرف و تجویز آن را کمی با تردید روبه رو کرد. تحقیقات نشان داد کسانی که این دارو را مصرف می کنند، اگر بلافاصله بعد از خوردن آن به رختخواب نروند ممکن کارهایی را انجام دهند که در حالت عادی انجام نمی دهند. تجربیات توهمی پیدا کنند یا اینکه آن دوره را کاملا از یاد ببرند یا کارهایی انجام دهند که پیش از این انجام نمی دادند. خوردن و راه رفتن در خواب از عوارضی است که مصرف زولپیدم می تواند با خود به همراه داشته باشد، به همین دلیل به این دارو داروی رختخواب هم می گویند. در واقع این دارو را دقیقا قبل از خواب باید مصرف کرد تا فرد به عوارض آن دچار نشود.»

او به این نکته اشاره کرد که برخی از افراد متوجه شدند که اگر این دارو را در دوزهای بالاتر مصرف کنند و نخوابند، تجربه های توهمی ای پیدا می کنند که شبیه تجربه های توهمی قرص های روان گردان است. این اتفاق باعث شد که ابتدا مصرف این قرص بین دانشجویان گروه های پزشکی که هم از آثار آن مطلع بودند و هم برایشان قابل دسترس تر بود، زیاد شود و کم کم مصرف آن بین گروه های دیگر اجتماعی نیز رواج پیدا کرد.

جلالی با تاکید بر اینکه این دارو به شدت وابستگی ایجاد می کند و کم کم بعد از مدتی فرد مجبور می شود برای تاثیرگذاری دوز مصرف را بالا ببرد، ادامه می دهد: «گاهی ما در برخی بیماران می بینیم که مصرف این دارو را به بالای 200 دوز در روز می رسانند که بسیار خطرناک است و در بلندمدت می تواند عوارض شناختی و روانی طولانی مدتی را برای فرد به همراه داشته باشد. باید به این نکته بسیار پراهمیت نیز اشاره کنیم که درمان مشکلاتی که بر اثر مصرف این دارو ایجاد می شود، بسیار فرآیند سخت و زمان بری خواهد داشت.

مصرف بدون نسخه پزشک
او با تاکید بر اینکه این دارو قاعدتا جزو داروهایی است که نباید بدون نسخه پزشک به افراد در داروخانه ها داده شود، ادامه می دهد: «طبعا داروخانه ها نباید این دارو را ارائه کنند، اما این یک مشکل فراگیر است و همانطور که با تمام تدابیری که انجام می شود باز هم ممکن است موادمخدر در زندان ها راه پیدا کند یا اینکه در بیمارستان های روان پزشکی مواد در اختیار برخی بیماران قرار می گیرد این دارو نیز می تواند در اختیار افراد قرار بگیرد، اما در این میان بحث نظارت بیشتر و آموزش داروخانه ها و مردم می تواند در این ماجرا نقش تاثیرگذاری ایفا کند.»

توهم، بزرگترین عارضه زولپیدم
پیام صادقی، رزیدنت روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز،  می گوید: «متاسفانه سوء مصرف این دارو در بین قشر تحصیلکرده بیشتر دیده می شود؛ این در حالی است که در کتاب های مرجع پزشکی به این موضوع اشاره شده که این دارو وابستگی ندارد؛ در حالی که این طور نیست و امکان وابستگی در آن بالا است. متاسفانه در نوع ایرانی این دارو عوارض بیشتر است و گاهی مصرف 10 تا 15 گرم می تواند فرد را دچار توهم کند.»

او از نمونه هایی که به او مراجعه کرده اند، می گوید: «محمد بیماری است که به توصیه دوست خود اقدام به مصرف این دارو با دوز 10 میلی گرم کرده است. با وجود دوز پایین مصرفی، قبل از به خواب رفتن در منزل خود مار، عقرب و حشرات ترسناک دیده و این موضوع او را مضطرب کرده بود. حالا برای چاره اندیشی به درمانگاه روانشناسی مراجعه کرده است.»

او توضیح می دهد که بیمار دیگری به نام سارا داشته اند که در بخش بستری شده است. او در بیشتر موارد کنترل خود را بر رفتارش از دست داده و تجربه هفت مرتبه خودکشی و تصادفات متعدد دارد. این دختر جوان روزانه تعداد زیادی قرص زولپیدم مصرف می کند و به گفته خودش تهیه این مقدار دارو برایش به یک دغدغه تبدیل شده است.

صادقی بر این باور است که مهم ترین نکته در سوء مصرف این دارو عدم کنترل بر رفتار است. امیر یکی دیگر از این افراد است که مصرف این دارو سبب شده بود در فضای حقیقی و مجازی رفتارهای شرم آور داشته باشد. او تعریف می کرد که در زمان مصرف این دارو در گروه های مجازی خانوادگی و دوستانه پیام هایی ارسال می کند که در حالت عادی امکان ندارد آنها را ارسال کند.

این رزیدنت رشته روانپزشکی توضیح می دهد که بعضی از مواقع سوء مصرف در برخی افراد بسیار خطرناک می شود یکی از دوستانم بیماری را در بخش بستری کرده که مصرف بیشتر از 200 دوز در روز  دارد.

او به این نکته اشاره می کند که زولپیدم یک داروی درمانی است و در بسیاری از موارد پزشک ناگزیر از تجویز این داروست و نکته این است که باید بحث سوء مصرف آن مطرح شود.

کد خبر 700358