به گزارش روز یک شنبه پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران، رضا ملک زاده با بیان این که رشد چاقی و کم تحرکی در ایران به حد نگران کننده رسیده است، شیوع کبد چرب غیرالکلی را یکی از پیامدهای این روند دانست و گفت: طی سه دهه گذشته، مرگ به علت سیروز کبدی پیشرفته ناشی از کبد چرب غیرالکلی  در ایران، سه برابر شده است.

رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد، درباره روند شکل گیری بیماری کبد چرب غیرالکلی گفت: وجود چربی کم در کبد طبیعی است، اما اگر این میزان از چربی بیش از ۵ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب غیرالکلی دچار شده‌ است؛ یعنی حالتی که کبد در تحمل و هضم چربی‌ها دچار مشکل شده و در نتیجه، چربی در کبد رسوب می کند.

ملک زاده افزود: بافت چربی در بدن محل ذخیره انرژی اضافی به شکل تری گلیسیرید است. با این حال،  ظرفیت ذخیره سازی بافت چربی محدود است و با اشباع  بافت چربی به دلیل پرخوری، چاقی، کم تحرکی و استعداد ژنتیکی، اسیدهای چرب آزاد شده در جریان خون به کبد می رسند. توانایی کبد برای پذیرش و متابولیسم اسیدهای چرب هم حدی دارد و وقتی حجم اسیدهای چرب آزاد شده در خون بیش از توان و ظرفیت متابولیسم کبد شود، اسیدهای چرب، هم در کبد رسوب می کنند، هم در سایر نقاط بدن بخصوص در دیواره رگها و عروق. رسوب چربی بویژه در دیواره رگهای حساس بدن همچون قلب و مغز، موجب تنگی این عروق شده و مقدمه بروز سکته های قلبی و مغزی را فراهم می آورند.

به گفته وی، در حالی که از شروع رسوب چربی در کبد و بیماری کبد چرب تا بروز نارسایی کبد، ممکن است بین ۲۰ تا ۳۰ سال طول بکشد، اما قبل از آن ، تنگی عروق قلب و مغز باعث سکته های قلبی و مغزی زودرس در مرگ بیماران مبتلا به کبد چرب غیرالکلی می شود.

نقش بسیار مهم چاقی در ابتلا به کبد چرب غیرالکلی

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد علوم پزشکی تهران، «سندروم متابولیک»، «چاقی شکمی»، «دیابت نوع ۲» و «چربی خون بالا» را مهمترین علل ابتلا به کبد چرب غیرالکلی برشمرد که با شدت یافتن میزان بروز هر یک از این عوامل خطر، مرگهای ناشی از بیماری کبدی پیشرفته (سیروز کبدی) نیز افزایش می یابد تا آن جا که ۸۰  درصد بیماران مبتلا به  کبد چرب غیرالکلی و هپاتیت مزمن ناشی از آن ، چاق ، حدود ۷۰ درصد مبتلا به دیابت نوع ۲ و ۵۰ درصد هم مبتلا به چربی خون بالا هستند.

وی تاکید کرد: در بین این عوامل خطر، نقش چاقی و شاخص توده بدنی بالا در ابتلا به کبد چرب غیرالکلی بسیار مهم است. افراد چاق، ظرفیت ذخیره چربی در بافت چربی بدن و کبد را اشباع می کنند و به این ترتیب، رسوب چربی در کبد و دیواره عروق را به تدریج افزایش می دهند.

آیا افراد لاغر هم به کبد چرب غیرالکلی مبتلا می شوند؟

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به این پرسش که آیا افراد لاغر هم به کبد چرب غیرالکلی مبتلا می شوند، گفت: رابطه چاقی با کبد چرب غیرالکلی در افراد مختلف، متفاوت است. برخی بیماران بدون بافت چربی اضافی و با وجود لاغری، به کبد چرب مبتلا می شوند. کمتر از ۲۰ درصد افراد مبتلا به کبد چرب، لاغر هستند. در این افراد، امکان ذخیره بافت چربی به هر دلیل از جمله ژنتیکی یا مصرف برخی داروها، محدود است و لذا دارای چاقی شکمی (بدترین نوع چاقی) هستند.

رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد درباره علائم هشداردهنده کبد چرب غیر الکلی نیز اظهار کرد: کبد چرب غیرالکلی، هیچ علامت مشهودی ندارد؛ اما در اغلب بیماران نشانه های  خستگی، احساس ضعف،  تهوع،  گیجی و عدم تمرکز، احساس درد در قسمت راست و بالای شکم، بزرگ شدن کبد و در صورت ابتلا به سیروز کبدی، علائمی چون زردی پوست و چشم ها، نارسایی کبدی، خونریزی داخلی  و ورم شکم و پا مشاهده می شود.

به گفته وی اما، یکی از علائم هشدار ابتلا به کبد چرب غیرالکلی اندازه دور شکم است. اندازه مناسب دور شکم در زنان کمتر از  ۸۸ سانت  و در مردان  ۱۰۲  سانت است، لذا هر کس که شکم بزرگی دارد، باید بداند به احتمال قوی، یا مبتلا به کبد چرب غیرالکلی است یا در آینده مبتلا خواهد شد.

فوق تخصص بیماری های گوارش و کبد، آزمایش قند خون ، اندازه گیری آنزیم های کبد (AST/ALT)، سونوگرافی شکم را از راه های تشخیص بیماری کبد چرب غیرالکلی برشمرد و گفت: «افراد سالم» ،«افراد دارای سابقه ژنتیکی و خانوادگی» و «کسانی که دارای شکم بزرگ هستند » ، باید سالی یک بار و «افراد دارای آنزیم های کبدی، قند خون و چربی خون بالا »  هر ۶  ماه یک بار تحت پایش و کنترل قرار گیرند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ، فیبروز کبدی (سیروز کبدی جبران شده)، سیروز کبدی پیشرفته (جبران نشده)، نارسایی کلیوی، دیابت و … از جمله عوارض کبد چرب غیرالکلی دانست اما تاکید کرد: خطرناکترین عارضه این بیماری، «سکته های قلبی و مغزی» است ؛ به طوری که نزدیک به ۸۰ درصد مبتلایان، قبل از فوت به علت بیماری پیشرفته کبدی (سیروز)، به دلیل سکته های قلبی و مغزی دچار مرگ زودرس (زیر ۷۰ سال) و خیلی زودرس (زیر ۵۰ سال ) می شوند!

درمان دارویی و کنترل غیر دارویی کبد چرب غیرالکلی 

رییس انجمن متخصصین گوارش و کبد در زمینه درمان دارویی کبد چرب غیرالکلی نیز گفت: کبد چرب غیرالکلی، در حال حاضر درمان دارویی (بدان معنا که با مصرف یک یا چند دارو، بهبودی حاصل شود) ندارد؛ بهترین درمان ، همان کنترل وزن یا کاهش وزن با سرعت متناسب ( ۲ تا ۴ کیلوگرم در ماه) برای افراد دارای اضافه وزن است. اگر افراد مبتلا به کبد چرب بتوانند ۱۰ درصد وزنشان را کاهش دهند، در واقع کبد چرب خود را معالجه کرده اند.

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد علوم پزشکی تهران در پاسخ به روشهای کنترل غیردارویی کبد چرب غیرالکلی توضیح داد: فعالیت بدنی منظم (۴۰ دقیقه ورزش روزانه که موجب تعریق شدید بدن شود یا ۱۵۰ تا ۳۰۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط به شکل هفتگی و مستمر) ، رژیم غذایی مناسب ( پیروی از رژیم غذایی مدیترانه ای، رژیم غذایی کم کربوهیدرات حاوی میوه و سبزیجات تازه / پروتئین بالا ) پرهیز از پرخوری و دریافت صرفا ۱۵۰۰ کیلو کالری در روز و نه بیشتر (در حال حاضر میزان کالری دریافتی روزانه ایرانی ها ۳ هزار است )،  خودداری از مصرف اسیدهای چرب اشباع شده و غذاهای فرآوری شده، پرهیز از مصرف نوشابه های گازدار، قند ساده و شیرینی جات، مصرف کافی میوه و سبزیجات تازه (میوه ها بهتر است در طول روز و طی ۴ تا ۵ وعده و هر وعده یک میوه مصرف شوند ) از جمله روشهای درمان غیردارویی کبد چرب غیر الکلی است.

به گفته استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران، بیماران مبتلا به کبد چرب بالای ۴۰ سال می توانند برای پیشگیری از سکته های قلبی و مغزی با نظر پرشک متخصص، تحت درمان با قرص های کاهش دهنده چربی خون (استاتین ها) قرار گیرند و همچنین روزانه یک عدد آسپرین (۸۰ میلی گرم) هم مصرف کنند.

رییس پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت: مطالعات متعدد در سطح جهان برای یافتن درمان مناسب بیماری کبد چرب غیرالکلی در جریان است که برخی از آنها در فاز بالینی قرار دارند و امید جدی برای کشف داروی موثر در معالجه کبد چرب در آینده وجود دارد.

 ملک زاده گفت: کسانی که با رعایت رژیم و ورزش باز هم لاغر نمی شوند باید راهکار جراحی برای درمان چاقی را انتخاب کنند که بهترین نوع آن جراحی اسلیو یا کوچک کردن معده است.