علت لک بارداری چیست؟

ظاهر شدن لکه های تیره روی صورت در دوران بارداری که اغلب به آن ماسک بارداری یا ملاسما گفته می شود یکی از دغدغه های رایج برای بسیاری از مادران آینده است. این تغییرات رنگی پوست که معمولاً به صورت قرینه روی گونه ها پیشانی بینی و بالای لب دیده می شوند اگرچه بی خطر هستند اما می توانند بر اعتماد به نفس فرد تأثیر بگذارند. درک علت اصلی این لک ها و آشنایی با راه های پیشگیری و درمان آن ها به شما کمک می کند تا با آرامش بیشتری این دوران را سپری کنید و برای مدیریت این عارضه پوستی آماده باشید.

ملاسما بارداری

ملاسما یا لک بارداری یک مشکل پوستی شایع است که به صورت لکه های تیره و معمولاً قهوه ای روی پوست ظاهر می شود. این لکه ها اغلب در نواحی در معرض نور خورشید مانند صورت گردن و گاهی ساعد دیده می شوند. ملاسمای بارداری به دلیل تغییرات هورمونی در دوران حاملگی رخ می دهد و در زنان ۲۰ تا ۴۰ سال به ویژه آن هایی که پوست تیره تری دارند شایع تر است.

این لک ها برخلاف کک و مک که کوچک و پراکنده هستند معمولاً بزرگتر یکدست تر و به صورت قرینه در دو طرف صورت شکل می گیرند. شدت و وسعت ملاسما می تواند در افراد مختلف متفاوت باشد و ممکن است با گذشت زمان یا قرار گرفتن در معرض عوامل تشدید کننده پررنگ تر شود.

علائم لکه بارداری

اصلی ترین علامت لکه بارداری ظهور لکه های قهوه ای روشن تا تیره یا خاکستری مایل به قهوه ای روی پوست است. این لکه ها مرز مشخصی دارند و معمولاً در نواحی مرکزی صورت شامل پیشانی گونه ها پل بینی بالای لب و چانه ظاهر می شوند. گاهی اوقات ممکن است این لکه ها روی گردن و ساعد نیز دیده شوند.

اندازه لکه های ملاسما می تواند از چند میلی متر تا چندین سانتی متر متغیر باشد و ممکن است به مرور زمان بزرگتر شوند. این لک ها معمولاً بدون خارش درد یا سایر علائم التهابی هستند و صرفاً یک تغییر رنگدانه در پوست محسوب می شوند.

علت ایجاد لک بارداری

اصلی ترین و مهم ترین عامل در ایجاد لک بارداری نوسانات شدید سطح هورمون های زنانه به خصوص استروژن و پروژسترون در دوران حاملگی است. این هورمون ها می توانند سلول های تولیدکننده رنگدانه پوست (ملانوسیت ها) را تحریک کرده و باعث تولید بیش از حد ملانین رنگدانه مسئول رنگ پوست شوند. تجمع این ملانین اضافی در نواحی خاصی از پوست منجر به ظهور لکه های ملاسما می شود.

علاوه بر تغییرات هورمونی بارداری عوامل دیگری نیز می توانند در ایجاد یا تشدید لک بارداری نقش داشته باشند. ژنتیک یکی از این عوامل است؛ اگر سابقه ملاسما در خانواده شما وجود داشته باشد احتمال ابتلای شما نیز بیشتر می شود. همچنین قرار گرفتن بدون محافظت در برابر نور خورشید به ویژه اشعه ماوراء بنفش (UV) یکی از قوی ترین محرک های تولید ملانین است و می تواند لک های بارداری را پررنگ تر و گسترده تر کند.

استفاده از برخی داروها مانند قرص های ضد بارداری حاوی استروژن نیز می تواند تعادل هورمونی را برهم زده و باعث ایجاد ملاسما شود. همچنین برخی داروهای ضد صرع نیز در ایجاد این لک ها نقش دارند. استرس و کمبود خواب کافی نیز با تأثیر بر سطح هورمون هایی مانند کورتیزول می توانند به طور غیرمستقیم در تشدید ملاسما نقش داشته باشند. تغذیه نامناسب و کمبود برخی ویتامین ها نیز ممکن است در این زمینه بی تأثیر نباشند.

تشخیص ملاسما

تشخیص ملاسما معمولاً توسط پزشک متخصص پوست و از طریق معاینه بالینی انجام می شود. پزشک با بررسی ظاهر لکه ها محل قرارگیری آن ها و سوابق پزشکی شما به ویژه در مورد بارداری یا مصرف داروهای هورمونی می تواند ملاسما را تشخیص دهد. در بیشتر موارد تشخیص ملاسما بر اساس معاینه بصری کافی است.

در برخی موارد برای بررسی دقیق تر عمق لکه ها و افتراق آن ها از سایر ضایعات پوستی ممکن است پزشک از دستگاهی به نام لامپ وود استفاده کند. این دستگاه نور ماوراء بنفش خاصی ساطع می کند که می تواند رنگدانه ها را در لایه های مختلف پوست برجسته تر نشان دهد. در موارد بسیار نادر و برای رد کردن سایر بیماری های پوستی ممکن است نیاز به نمونه برداری کوچک از پوست (بیوپسی) و بررسی میکروسکوپی آن باشد.

زمان شروع ایجاد شدن ملاسما

زمان دقیق شروع ایجاد شدن لک بارداری در افراد مختلف متفاوت است. این لک ها معمولاً در سه ماهه دوم یا سوم بارداری زمانی که سطح هورمون ها به اوج خود می رسد ظاهر می شوند. با این حال در برخی موارد ممکن است لک ها زودتر یا دیرتر در دوران بارداری نمایان شوند. همچنین شدت و سرعت پیشرفت لک ها در طول بارداری می تواند متغیر باشد.

در بعضی از خانم های باردار ممکن است ملاسما اصلاً ایجاد نشود حتی اگر مستعد باشند. شروع و شدت ملاسما به عواملی مانند ژنتیک میزان تغییرات هورمونی فردی و میزان قرار گرفتن در معرض نور خورشید بستگی دارد. بنابراین نمی توان زمان مشخصی را برای شروع قطعی آن تعیین کرد.

راه های پیشگیری از لک بارداری

پیشگیری کامل از لک بارداری به خصوص اگر زمینه ژنتیکی یا هورمونی قوی وجود داشته باشد ممکن است دشوار باشد. با این حال اقداماتی وجود دارد که می تواند به کاهش احتمال بروز یا شدت گرفتن آن کمک کند. مهم ترین راه پیشگیری محافظت جدی از پوست در برابر نور خورشید است.

استفاده از کرم ضد آفتاب مخصوص بارداری

استفاده روزانه و منظم از کرم ضد آفتاب با طیف وسیع (محافظت در برابر UVA و UVB) و SPF حداقل ۳۰ یا بالاتر یکی از مؤثرترین روش ها برای پیشگیری از تشدید لک بارداری است. ضد آفتاب باید حتی در روزهای ابری و در داخل منزل نیز استفاده شود زیرا اشعه UV می تواند از شیشه عبور کند. انتخاب ضد آفتاب های فیزیکی حاوی زینک اکساید یا تیتانیوم دی اکساید معمولاً برای دوران بارداری توصیه می شود.

ضد آفتاب باید هر ۲ تا ۳ ساعت یک بار به ویژه پس از تعریق یا شستشوی صورت تمدید شود. این اقدام به کاهش تحریک ملانوسیت ها توسط نور خورشید کمک کرده و از پررنگ شدن لکه ها جلوگیری می کند. مشورت با پزشک برای انتخاب ضد آفتاب مناسب در دوران بارداری اهمیت دارد.

قرار نگرفتن در معرض نور مستقیم خورشید

علاوه بر استفاده از ضد آفتاب محدود کردن قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید به ویژه در ساعات اوج تابش (۱۰ صبح تا ۴ بعد از ظهر) بسیار مهم است. استفاده از کلاه لبه پهن و عینک آفتابی نیز می تواند به محافظت بیشتر از پوست صورت کمک کند. اجتناب از آفتاب گرفتن و استفاده از سولاریوم در دوران بارداری اکیداً توصیه می شود.

حتی نور غیرمستقیم خورشید و نورهای مصنوعی قوی نیز می توانند ملاسما را تحت تأثیر قرار دهند بنابراین رعایت نکات حفاظتی در محیط های مختلف اهمیت دارد. این اقدامات پیشگیرانه نه تنها برای ملاسما بلکه برای سلامت کلی پوست در برابر پیری زودرس و سایر آسیب های ناشی از نور خورشید نیز مفید هستند.

درمان لک بارداری یا ملاسمای بارداری

درمان لک بارداری معمولاً پس از زایمان و در صورت عدم بهبود خود به خودی لکه ها آغاز می شود. روش های درمانی متنوعی برای ملاسما وجود دارد که انتخاب آن ها به شدت عمق و وسعت لکه ها و همچنین وضعیت فرد (مثلاً شیردهی) بستگی دارد. درمان ها ممکن است شامل روش های موضعی خوراکی یا مبتنی بر انرژی باشند.

اغلب درمان ها به صورت ترکیبی برای دستیابی به بهترین نتیجه استفاده می شوند و ممکن است نیاز به چندین جلسه یا دوره درمانی داشته باشند. صبر و پیگیری در درمان ملاسما بسیار مهم است زیرا بهبود کامل ممکن است زمان بر باشد و نیاز به تکرار درمان ها داشته باشد.

لیزر کیوسوئیچ

لیزر کیوسوئیچ یکی از روش های مؤثر درمانی برای ملاسمای اپیدرمال (سطحی) و گاهی مخلوط است. این لیزر با تاباندن پالس های نوری با انرژی بالا و در مدت زمان بسیار کوتاه رنگدانه های ملانین را هدف قرار داده و آن ها را خرد می کند. این ذرات ریزتر سپس توسط سلول های ایمنی بدن پاکسازی می شوند.

لیزر کیوسوئیچ با طول موج های مختلفی مانند ۱۰۶۴ نانومتر (Nd:YAG) یا ۵۳۲ نانومتر می تواند استفاده شود. درمان با این لیزر معمولاً نیاز به چندین جلسه با فواصل زمانی مشخص دارد. ممکن است پس از درمان پوست دچار قرمزی یا تیرگی موقت شود که به تدریج برطرف می شود.

لیزر فرکشنال

لیزرهای فرکشنال مانند لیزر CO2 فرکشنال یا لیزرهای اربیوم گلاس فرکشنال با ایجاد ستون های حرارتی میکروسکوپی در پوست باعث تحریک فرآیند ترمیم و بازسازی پوست می شوند. این روش می تواند به لایه برداری سطحی پوست جایگزینی سلول های قدیمی با سلول های جدید و کاهش رنگدانه های اضافی کمک کند.

لیزرهای فرکشنال می توانند برای انواع مختلف ملاسما به خصوص ملاسمای مقاوم به درمان های موضعی مؤثر باشند. دوره نقاهت پس از لیزر فرکشنال ممکن است چند روز طول بکشد و شامل قرمزی تورم و پوسته ریزی باشد. این روش نیز معمولاً نیاز به چندین جلسه درمانی دارد.

دستگاه IPL

دستگاه IPL (Intense Pulsed Light) یا نور پالسی شدید از طیف وسیعی از طول موج های نوری برای هدف قرار دادن رنگدانه های پوست استفاده می کند. انرژی نور جذب شده توسط ملانین باعث تخریب انتخابی سلول های حاوی رنگدانه اضافی می شود. IPL می تواند برای ملاسمای سطحی و لکه های قهوه ای دیگر مؤثر باشد.

درمان با IPL معمولاً کمتر تهاجمی از لیزر است اما ممکن است نیاز به جلسات بیشتری داشته باشد. پس از درمان ممکن است پوست دچار قرمزی خفیف احساس سوزش شبیه آفتاب سوختگی یا تیرگی موقت لکه ها شود که طی چند روز بهبود می یابد. انتخاب کاندید مناسب برای IPL و تنظیمات صحیح دستگاه برای جلوگیری از عوارض اهمیت دارد.

لایه برداری شیمیایی

لایه برداری شیمیایی شامل استفاده از محلول های شیمیایی حاوی اسیدهای مختلف (مانند اسید گلیکولیک اسید سالیسیلیک اسید لاکتیک یا ترکیبات قوی تر مانند TCA) برای برداشتن لایه های سطحی پوست است. این فرآیند باعث حذف سلول های حاوی رنگدانه اضافی و تحریک رشد پوست جدید و روشن تر می شود.

لایه برداری شیمیایی می تواند برای ملاسمای اپیدرمال (سطحی) مؤثر باشد و در شدت های مختلف (سطحی متوسط یا عمیق) انجام می شود. انتخاب نوع و غلظت ماده لایه بردار بستگی به نوع پوست و شدت ملاسما دارد. پس از لایه برداری پوست دچار قرمزی پوسته ریزی و حساسیت به نور خورشید می شود و نیاز به مراقبت های ویژه ای دارد.

میکرونیدلینگ

میکرونیدلینگ یک روش درمانی است که در آن با استفاده از دستگاهی حاوی سوزن های بسیار ظریف سوراخ های ریز و کنترل شده ای در سطح پوست ایجاد می شود. این کار باعث تحریک فرآیند ترمیم طبیعی پوست و تولید کلاژن جدید می شود. میکرونیدلینگ می تواند به بهبود بافت و رنگ پوست و کاهش ظاهر لکه ها کمک کند.

این روش می تواند به تنهایی یا در ترکیب با سرم ها و مواد موضعی روشن کننده (مانند ویتامین C یا ترانگزامیک اسید) استفاده شود که از طریق کانال های ایجاد شده بهتر جذب پوست می شوند. میکرونیدلینگ معمولاً نیاز به چندین جلسه درمانی دارد و دوره نقاهت کوتاهی دارد که شامل قرمزی و تورم خفیف است.

درمان های خانگی لک بارداری

برخی درمان های خانگی و طبیعی مانند استفاده از آبلیمو سرکه سیب یا ماسک های حاوی زردچوبه یا ماست برای روشن کردن لکه های پوستی پیشنهاد می شوند. این روش ها ممکن است در برخی افراد با لکه های بسیار خفیف اثر محدودی داشته باشند اما اثربخشی علمی و قطعی آن ها برای درمان ملاسمای بارداری ثابت نشده است.

استفاده نادرست از برخی مواد طبیعی مانند آبلیمو خالص می تواند باعث تحریک خشکی یا حتی سوختگی پوست و تشدید لکه ها شود. بنابراین استفاده از این روش ها باید با احتیاط فراوان و ترجیحاً پس از مشورت با متخصص پوست انجام شود. درمان های پزشکی و موضعی که تحت نظر پزشک تجویز می شوند معمولاً نتایج قابل پیش بینی تر و مؤثرتری دارند.

استفاده از کرم و پمادها

درمان های موضعی یکی از خطوط اصلی درمان ملاسما به خصوص ملاسمای اپیدرمال هستند. این درمان ها شامل کرم ها پمادها یا سرم هایی هستند که حاوی مواد فعال روشن کننده پوست هستند. هیدروکینون یکی از رایج ترین و مؤثرترین مواد موضعی برای درمان ملاسما است که با مهار آنزیم تیروزیناز تولید ملانین را کاهش می دهد.

سایر مواد موضعی مؤثر شامل ترتینوئین (مشتق ویتامین A) آزلائیک اسید کوجیک اسید ماندلیک اسید آلفا آربوتین و ویتامین C هستند. این مواد ممکن است به تنهایی یا در ترکیب با هم (مانند فرمولاسیون سه گانه حاوی هیدروکینون ترتینوئین و کورتیکواستروئید) تجویز شوند. استفاده از این کرم ها معمولاً نیاز به چندین ماه زمان دارد و باید طبق دستور پزشک و با رعایت نکات حفاظتی در برابر نور خورشید انجام شود.

هزینه درمان لک بارداری

هزینه درمان لک بارداری به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی توان مبلغ ثابت و مشخصی را برای آن تعیین کرد. نوع روش درمانی انتخابی (مانند کرم های موضعی لایه برداری شیمیایی لیزر میکرونیدلینگ یا ترکیبی از آن ها) شدت و وسعت لکه ها تعداد جلسات درمانی مورد نیاز و محل و کلینیکی که درمان در آن انجام می شود همگی بر هزینه نهایی تأثیرگذار هستند.

معمولاً درمان های موضعی مانند کرم ها هزینه کمتری نسبت به روش های مبتنی بر دستگاه مانند لیزر یا IPL دارند. لایه برداری شیمیایی و میکرونیدلینگ نیز هزینه های متفاوتی دارند. برای اطلاع دقیق از هزینه درمان لازم است توسط پزشک متخصص پوست معاینه شده و یک برنامه درمانی متناسب با شرایط شما تعیین شود.

درمان لک صورت بعد از زایمان

در بسیاری از موارد لک بارداری پس از زایمان و با بازگشت سطح هورمون ها به حالت عادی به تدریج کمرنگ شده و یا به طور کامل از بین می رود. این فرآیند ممکن است چندین ماه طول بکشد. با این حال در برخی زنان لک ها باقی می مانند یا به طور کامل محو نمی شوند و نیاز به درمان دارند.

اگر لک ها پس از گذشت چند ماه از زایمان همچنان باقی مانده اند یا شما را آزار می دهند می توانید برای درمان به متخصص پوست مراجعه کنید. روش های درمانی مورد استفاده پس از زایمان مشابه درمان ملاسما در سایر افراد است و شامل کرم های موضعی لایه برداری های شیمیایی میکرونیدلینگ لیزردرمانی (مانند لیزر کیوسوئیچ یا فرکشنال) و IPL می شود. پزشک بهترین روش یا ترکیب روش ها را با توجه به نوع و شدت ملاسما و همچنین وضعیت شیردهی شما انتخاب خواهد کرد.

زمان بهبود لک های پوستی

زمان لازم برای بهبود لک های پوستی ناشی از ملاسما بسیار متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد. در مواردی که ملاسما خفیف و سطحی است و به خصوص اگر پس از بارداری ایجاد شده باشد ممکن است لک ها طی چند ماه پس از زایمان خود به خود یا با استفاده از درمان های موضعی ساده بهبود یابند.

اما در موارد شدیدتر عمیق تر یا مقاوم به درمان بهبود ممکن است زمان بیشتری نیاز داشته باشد و نیازمند استفاده از روش های درمانی قوی تر و ترکیبی باشد. درمان با کرم های موضعی معمولاً چندین ماه طول می کشد تا نتایج قابل توجهی حاصل شود. روش های مبتنی بر دستگاه مانند لیزر یا لایه برداری نیز ممکن است نیاز به چندین جلسه داشته باشند و فرآیند بهبود کلی می تواند تا یک سال یا بیشتر زمان ببرد.

مهم است که در طول درمان صبور باشید و به طور مداوم از پوست خود در برابر نور خورشید محافظت کنید زیرا نور خورشید یکی از عوامل اصلی بازگشت یا تشدید ملاسما است. حتی پس از بهبود رعایت نکات پیشگیری برای جلوگیری از عود لکه ها ضروری است.

لک بارداری (ملاسما بارداری) چیست؟

لک بارداری یا ملاسما لکه های تیره و معمولاً قهوه ای رنگی هستند که به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش تولید ملانین در دوران بارداری اغلب روی صورت ظاهر می شوند.

علل ایجاد لک بارداری چیست؟

علت اصلی لک بارداری افزایش سطح هورمون های استروژن و پروژسترون در بارداری است که ملانوسیت ها را تحریک می کند. ژنتیک نور خورشید و برخی داروها نیز در ایجاد آن نقش دارند.

لک حاملگی چه رنگی است؟

لک حاملگی معمولاً به رنگ قهوه ای روشن تا تیره یا خاکستری مایل به قهوه ای دیده می شود و رنگ آن در افراد با رنگ پوست متفاوت متغیر است.

ملاسما در بارداری در ماه چندم ایجاد می شود؟

ملاسما در بارداری معمولاً در سه ماهه دوم یا سوم ایجاد می شود اما زمان شروع آن در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است زودتر یا دیرتر نیز ظاهر شود.

آیا لک بارداری برای سلامت مادر و جنین خطرناک است؟

خیر لک بارداری (ملاسما) یک عارضه پوستی بی خطر است و هیچ خطری برای سلامت مادر یا جنین ندارد؛ صرفاً یک نگرانی زیبایی محسوب می شود.

آیا لک بارداری بعد از زایمان از بین می رود؟

در بسیاری از موارد لک بارداری پس از زایمان و با تنظیم مجدد هورمون ها به تدریج کمرنگ شده یا از بین می رود اما ممکن است در برخی افراد باقی بماند.

آیا ملاسما فقط در زنان باردار رخ می دهد؟

خیر ملاسما در زنان غیرباردار (به دلیل مصرف قرص ضد بارداری یا تغییرات هورمونی دیگر) و حتی در مردان نیز رخ می دهد اما در زنان باردار شایع تر است.

بهترین روش درمان لک بارداری چیست؟

بهترین روش درمان لک بارداری پس از زایمان توسط متخصص پوست و با توجه به شدت و نوع لک تعیین می شود و ممکن است شامل کرم های موضعی لیزر یا لایه برداری باشد.

آیا درمان خانگی برای لک بارداری وجود دارد؟

اثربخشی علمی درمان های خانگی برای لک بارداری ثابت نشده است و ممکن است باعث تحریک پوست شوند. توصیه می شود برای درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید.

آیا می توان از ایجاد لک بارداری پیشگیری کرد؟

پیشگیری کامل دشوار است اما محافظت جدی در برابر نور خورشید با استفاده از ضد آفتاب و کلاه می تواند به کاهش احتمال بروز یا شدت گرفتن لک ها کمک کند.

آیا درمان لک بارداری با لیزر امکان پذیر است؟

بله درمان لک بارداری (ملاسما) پس از زایمان با انواع لیزر مانند کیوسوئیچ و فرکشنال بسته به نوع و عمق لک امکان پذیر است و یکی از روش های درمانی مؤثر محسوب می شود.

آیا درمان لک صورت بعد از زایمان امکان پذیر است؟

بله درمان لک صورت باقی مانده بعد از زایمان کاملاً امکان پذیر است و روش های مختلفی مانند کرم های موضعی لایه برداری میکرونیدلینگ و لیزر توسط متخصص پوست برای این منظور به کار می روند.