مهمترین دلیل تاثیر پذیری بیشتر نوجوانان و جوانان از مد چیست
– اینترنت مانند تمام وسایل ارتباط جمعی جنبه های مثبت و منفی دارد و استفاده ی نادرست از آن می تواند نیروی پویا و کارآمد کشور به ویژه کودکان و نوجوانان را تهدید کند. این تهدید به خصوص در سلامت روانی و اجتماعی آنان نمود پیدا می کند.
– تنهایی افسردگی اضطراب عزت نفس پایین برخی از مشکلات احتمالی است که کودکان در استفاده بیش از حد از اینترنت بصورت آنلاین با آن مواجه هستند. این مشکلات می توانند بر رشد سالم و تعاملات روزمره کودکان تأثیر منفی بگذارند.
– زمانی که کودک و نوجوانی به اینترنت معتاد شود انگیزه اش برای تعامل با دیگران کم می شود که خود اثرات منفی بر ارتباط شخصی و تعاملات اجتماعی او دارد. کاهش انگیزه برای حضور در جمع های واقعی یکی از پیامدهای اصلی این وابستگی است.
– “اعتیاد اینترنتی” و “اختلال روحی” افسردگی متمرکز اضطراب اجتماعی ضعف مهارت مقابله عزت نفس پایین کم خودکارآمدی از آسیب های روانی استفاده طولانی مدت از اینترنت است. این آسیب ها نیازمند توجه جدی والدین و متخصصان هستند.
– اعتقاد عمومی بر این است که کودکان دهه شصت و قبل از آن بیشتر از حالا بچگی می کردند. مقایسه نسل ها نشان دهنده تغییر الگوهای بازی و تعامل اجتماعی است.
– چنانچه کودکان و نوجوانان به مرحله ای رسیده اند که اینترنت را به خواب و غذا ترجیح می دهند و کار و مسؤلیت های روزمره خود را به خاطر آن عقب می اندازند متاسفانه باید بدانید که مشکل جدی است و لازم است با پزشک مشورت کنید. این علائم هشداری جدی برای اعتیاد به فضای مجازی محسوب می شوند.
– از آن جایی که هر چیزی از جمله اینترنت می تواند به طور بالقوه اعتیاد آور باشد توصیه کارشناسان این است که بهتر است میانه روی را رعایت کنید. یکی از ساده ترین راه های جلوگیری از بروز این مشکل محدود کردن مدت زمان استفاده از اینترنت است. تعیین زمان مشخص برای استفاده از اینترنت یک راهکار مؤثر برای پیشگیری است.
پژوهش خبری صدا و سیما
امروزه وسایل ارتباطی بر زندگی انسان ها سایه افکنده است این وسایل مانند چاقوی دو لبه ای است که می تواند نقاط مثبت و منفی داشته باشد. یکی از آسیب های فضای مجازی در این خصوص آسیب پذیر بودن سلامت روانی کودکان و نوجوانان است. با توجه به اینکه شبکه های اجتماعی کودکان و نوجوانان پرتحرک را از جمع های دوستانه خود جدا کرده است کم کم سر و کله افسردگی اضطراب و عزت نفس نیز در آنها نیز پیدا می شود. کودکان و نوجوانان به دلیل موقعیت سنّی خود تمایل بیشتری به تکنولوژی های مدرن و فضای مجازی دارند و میزان تاثیر پذیری آنها نیز از پدیده های اطراف خود در این سنین بیشتر است. بنابراین سلامت روانی کودکان و نوجوانان با توجه به رشد و توسعه فضای مجازی موضوعی است که در تحقیق حاضر به آن پرداخته ایم و سعی کرده ایم که توصیه هایی نیز برای والدین داشته باشیم. با توجه به سرعت تحولات در فضای مجازی آگاهی والدین از این آسیب ها حیاتی است.
تعریف سلامت روان
از دید کارشناسان سلامت روان مفهومی است که چگونگی تفکر احساس و عملکرد ما را در مواجه با موقعیت های زندگی نشان میدهد. سلامت روانی همان رفتار موزون و هماهنگ با جامعه شناخت و پذیرش واقعیت های اجتماعی و قدرت سازگاری با آنها و ارضای نیازهای خویشتن به طور متعادل است. همچنین بر اساس تعریف سازمان بهداشت جهانی(1990) سلامت روان: شامل آسایش ذهنی احساس خودتوان مندی خودمختاری کفایت درک هم بستگی بین نسلی و شناخت توانایی خود در محقق ساختن ظرفیت های عقلی و هیجانی خویش است. سلامت روان نه تنها به معنای عدم وجود بیماری بلکه شامل احساس رضایت و توانایی شکوفایی پتانسیل هاست.
اینترنت و سلامت روان
کارشناسان معتقدند ارتباط های اجتماعی از طریق اینترنت ضعیف تر از ارتباط های واقعی است و در دراز مدت به انزوای اجتماعی افسردگی و به مخاطره افتادن سلامت روان افراد می انجامد. مطالعات انجام شده نشان داده اند این افراد در روابط اجتماعی مهارت های لازم را ندارند و از آسیب پذیری بالا و سلامت و بهداشت روانی پایین رنج می برند. این موضوع نشان می دهد که ارتباطات مجازی نمی توانند جایگزین کامل تعاملات چهره به چهره شوند.
تهدید سلامت روان بدلیل استفاده بیش از حد از اینترنت
تنهایی افسردگی اضطراب عزت نفس پایین برخی از مشکلات احتمالی است که کودکان در استفاده بیش از حد از اینترنت بصورت آنلاین با آن مواجه هستند. کارشناسان معتقدند زمان بیش از حد بر روی وب می تواند به کودکان آسیب برساند. پیشنهاد کارشناسان این است که والدین باید در مورد سلامت روان کودکان خود بخصوص اگر بیش از 4 ساعت در روز در مقابل صفحه نمایش(کامپیوتر تماشای تلویزیون و بازی های ویدئویی) قرار گیرند نگران باشند. این نگرانی بخصوص در سنین حساس رشد اهمیت بیشتری پیدا می کند.
کارشناسان می گویند کودکانی که زمان بیشتری را در مقابل صفحه نمایش صرف کرده اند تمایل به تجربه سطوحی بالاتری از پریشانی روحی اضطراب و افسردگی را دارند و در استفاده بیش از 4 ساعت این تمایل منفی شدیدتر دیده می شود. این کارشناسان می افزایند: افزایش زمان استفاده از صفحه نمایش و قرار گرفتن در معرض رسانه ها با کاهش احساس پذیرش اجتماعی و افزایش احساس تنهایی و مشکلات ارتباطی و .. همراه است و فعالیت های اینترنتی خاص مانند سایت های شبکه های اجتماعی و بازی های چند نفره آنلاین با سطوح پایین تر از سلامت همراه بوده است. انتخاب محتوا و نوع فعالیت آنلاین نقش مهمی در سلامت روان کاربران جوان دارد.
گزارش های تهدید سلامت روان در جهان
به عنوان نمونه بر اساس گزارش PHE (1994 تا 2008) سلامت روان در بین کودکان و نوجوانان انگلیسی کاهش یافته است. حدود 30 % از نوجوانان در مدرسه (انگلیس) حداقل یکبار در هفته احساس غمگینی عزت نفس پایین و افسردگی دارند و مقدار آن در میان دختران نسبت به پسران بالاتر است. شاخص اعتماد بنیاد مک کوری به این آمار دست یافته است که بالغ بر 750 هزار نوجوان در انگلیس معتقدند هدفی برای زندگی ندارند و جوانان بیکار انگلیس از سلامت روان ضعیفی برخوردارند. این آمار جهانی زنگ خطری برای توجه بیشتر به سلامت روان نوجوانان در عصر دیجیتال است.
جنبه های بحران زای فضای مجازی در ایران
یکی از آثار فضای مجازی شبکه های اجتماعی را در جوامع به خصوص جوامع درحال گذار ایجاد بحران هویت ملی و دینی می دانند. براساس یک تقسیم بندی نسلی نسل سوم بیشترین کاربران فضای مجازی در ایران بوده و بیش از نسل های دیگر در معرض آثار ناشی از شبکه های اجتماعی مجازی اند. فضای مجازی نوعی از بحران هویت را در میان طیف گسترده ای از جوانان به وجود آورده و این بحران هویت در زمینه های فردی ناهمگونی های هویتی را سبب شده و به نحوی تعادل اجتماعی را متأثر کرده است. همچنین شبکه های اجتماعی مجازی باعث تغییرات اساسی در نهادهای هویت ساز شده اند و عوامل معناساز هویتی را دستخوش تغییر نموده اند. فضای مجازی با ارائه خرده فرهنگ های متنوع فرآیند هویت یابی را پیچیده تر کرده است.
تاثیر اینترنت بر کودکان و نوجوانان: پاسخ به سوالات کلیدی
تاثیر مثبت و منفی اینترنت بر کودکان
مصطفی سرگزی کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی: اینترنت مثل تمام وسایل ارتباط جمعی جنبه های مثبت و منفی دارد و استفاده ی نادرست از آن می تواند نیروی پویا و کارآمد کشور به ویژه کودکان و نوجوانان را تهدید کند. از عمده ترین تأثیرات منفی اینترنت می توان در قالب های رفتاری از بحران هویت عدم رشد مهارت های اجتماعی سوءاستفاده های جنسی اعتیاد به اینترنت و نیز صدمات جسمانی نام برد. شناخت این جنبه ها به والدین کمک می کند تا راهکارهای مناسبی برای مدیریت استفاده فرزندانشان بیابند.
استفاده نادرست از اینترنت سبب اختلال در هویت یابی کودکان
مصطفی سرگزی کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی: استفاده ی نادرست از اینترنت ایجاد تضادهای شخصیتی و فرهنگی می کند. کودکان و نوجوانان به خصوص در دوران بلوغ که مرحله ی شکل گیری هویت آن هاست و همواره به دنبال کشف ارزش ها و درونی کردن آن ها هستند با اینترنت و حجم گسترده حیرت انگیز و گوناگون اطلاعات مواجه می شود و ناچار هویت خویش را در این دنیای مجازی جست وجو می کنند و بدین سان ممکن است برخی و شاید تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان راه را در اینترنت گم کرده و دوران هویت یابی خویش را بیش از پیش با بحران سپری کنند. این تضادها می توانند چالش های جدی در مسیر شکل گیری شخصیت پایدار ایجاد کنند.
افسردگی و تنهایی نتیجه اعتیاد به اینترنت
مصطفی سرگزی کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی: زمانی که کودک و نوجوانی به اینترنت معتاد شود انگیزه اش برای تعامل با دیگران کم می شود که خود اثرات منفی بر ارتباط شخصی و تعاملات اجتماعی او دارد. این افراد دوستی ها را کم تر حفظ کرده زمان کم تری با خانواده سپری و استرس های بیش تری را تجربه می کنند و در نهایت تنها و افسرده اند. کاهش تعاملات واقعی دایره حمایتی فرد را محدود کرده و احساس انزوا را تشدید می کند.
خطر سایت های مستهجن و مبتذل برای کودکان
مصطفی سرگزی کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی: یکی از مخرب ترین تأثیرات منفی اینترنت سوءاستفاده های جنسی است؛ کودکان و نوجوانان که بدون محدودیت از سایت های مبتذل و مستهجن استفاده و بازدید می کنند و نیز از طریق اتاق های چت و گپ زنی بیش تر در معرض اغفال و سوءاستفاده جنسی قرار می گیرند. نظارت والدین و آموزش خطرات آنلاین به کودکان در این زمینه ضروری است.
زیاده روی در استفاده از اینترنت تهدید کننده سلامت فکری و فیزیکی کودکان
مصطفی سرگزی کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی: زیاده روی در استفاده از اینترنت می تواند برای سلامت فکری و فیزیکی شخص خطرناک باشد اعتیاد به اینترنت و رایانه کارکرد انطباقی شخص را مختل می کند و ضمن این که اضطراب افسردگی کج خلقی بی قراری و افکار وسواسی را برای فرد به دنبال دارد و روابط این افراد را در جهان مجازی افزایش می دهد از دامنه ی روابط آنان در جهان واقعی می کاهد و روابط شان با اطرافیان را به حداقل می رساند. معتادان به اینترنت از بی خوابی رنج می برند و حتی زمان مصرف غذا را فراموش می کنند. این اختلال در تعادل زندگی واقعی و مجازی پیامدهای بلندمدتی برای سلامت کلی فرد دارد.
امکان صدمات جسمی برای کودکان در صورت استفاده طولانی مدت از رایانه
مصطفی سرگزی کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی: کودکان و نوجوانانی که مدت طولانی در مقابل رایانه می نشینند و از فعالیت های مورد نیاز این دوران مانند ورزش دور می مانند دچار صدمات جسمانی مثل چاقی آسیب های اسکلتی ضعف بینایی تشنج اپیلپتیک و یا حساس به نور می شوند. تشویق به فعالیت های بدنی و محدود کردن زمان نشستن پشت صفحه نمایش برای جلوگیری از این آسیب ها مهم است.
زیاده روی در استفاده از اینترنت سبب کاهش مهارت های اجتماعی
افرادی که کمتر از اینترنت استفاده می کنند ارتباط بیشتر و بهتری با اعضای خانواده دارند و استفاده زیاد از اینترنت با پیوند ضعیف اجتماعی مرتبط است. وابستگی به اینترنت همچنین گسست ها و انقطاع های شدیدی در زندگی تحصیلی اجتماعی مالی و شغلی مشارکت کنندگان ایجاد کرده است. همچنین دانش آموزان و دانشجویان کاهش چشمگیری در عادات مطالعه افت نمرات درسی غیبت در کلاس ها مشروط شدن و مانند آن دارند و برخی نیز به دلیل دیر خوابیدن ناشی از استفاده از اینترنت در مدرسه با عدم موفقیت روبه رو شده اند. این وابستگی می تواند چرخه معیوبی ایجاد کند که در آن فرد به دلیل مشکلات اجتماعی ناشی از اینترنت بیشتر به آن پناه می برد.
آیا بین افسردگی کودکان با استفاده از اینترنت رابطه وجود دارد؟
اعتیاد اینترنتی عامل مهم افسردگی کودکان و نوجوانان
کودکان و نوجوانانی که به طور نامعقول از اینترنت استفاده می کنند و به آن معتاد شده اند در معرض افسردگی قرار دارند نه افراد معمولی. یکی از دلایل اصلی افسردگی بی خوابی یا خواب نادرست است؛علاوه بر آن مواردی همچون غذا نخوردن سر وقت ارتباط نداشتن با مردم به صورت رو در رو گوشه گیری و نبودن در اجتماع غرق شدن در بازی ها و فانتزی های دنیای مجازی همگی بر رفتار کودکان و نوجوانان تاثیر می گذارد. مجموع این عوامل زمینه را برای بروز یا تشدید حالات افسردگی فراهم می کند.
استفاده زیاد از اینترنت و کاهش تعامل کودکان در محیط اجتماعی
استفاده مداوم از اینترنت با افسردگی و انزوای اجتماعی نوجوانان همراه است. هرچه جوانان زمان بیش تری را با اینترنت سر کنند در مقابل از میزان زمانی که صرف محیط اجتماعی واقعی شان خواهند کرد کاسته خواهد شد. این کاهش تعامل فرصت های یادگیری مهارت های اجتماعی در محیط واقعی را از بین می برد.
آسیب های روانی اینترنتی کدامند؟
مهم ترین آسیب های روانی استفاده طولانی مدت از اینترنت
“اعتیاد اینترنتی” و “اختلال روحی” افسردگی متمرکز اضطراب اجتماعی ضعف مهارت مقابله عزت نفس پایین کم خودکارآمدی ” از آسیب های روانی استفاده طولانی مدت از اینترنت است. شناخت این آسیب ها اولین قدم در پیشگیری و درمان آن هاست.
تصویر شماره1: آسیب های روانی اینترنتی
ملاک ها و معیارهای سلامت روان کدامند؟
معیارهای سلامت روان
معیارهای سلامت روان مواردی همچون “داشتن توانایی کمک به دیگران یا ارتباط برقرار کردن با آنان عشق و محبت نسبت به دیگران انعطاف پذیری و قدرت تطابق با شرایط گوناگون توانایی انجام وظیفه و اجرای مسئولیت های شخصی داشتن احساس رضایت بیشتر در روابط نزدیک با دیگران” است. این معیارها چارچوبی برای ارزیابی وضعیت روانی فرد و هدف گذاری برای بهبود ارائه می دهند.
تصویر شماره 2: ملاک ها و معیارهای سلامت روان
آسیب های استفاده از فضای مجازی برای کودکان کدامند؟
نداشتن الگوی مناسب برای بهره گیری از فضای مجازی از سوی کودکان و نوجوانان
نسل جدید کلاً از مدیریت رسانه بی بهره است و الگوی مناسبی در اختیارشان قرار داده نمی شود. در نخستین قدم باید زمان هایی که برای استفاده از فضای مجازی در اختیار فرزندان قرار داده می شود پایش شود آمارها نشان می دهد درصد بالایی از نوجوانان به طرز ناباورانه ای در شبکه های مجازی بخصوص اینستاگرام و تلگرام حضور دارند و در نهایت هم هیچ فعالیت سازنده و مفیدی از سوی آنها در این محیط ها دیده نمی شود. متأسفانه در کشور ما میانگین ساعت حضور افراد جامعه در فضای مجازی بین حدود 5 الی 6 ساعت است که رقمی فاجعه بار است. آموزش سواد رسانه ای به کودکان و والدین راهکاری برای استفاده هدفمندتر از فضای مجازی است.
تغییر خلق و خو و خارج از چارچوب اخلاقی در فضای مجازی
هر چه جلوتر می رویم شاهد روند افزایشی رفتارهای خارج از چارچوب اخلاقی و انواع فحاشی ها در فضای نامحدود اینترنت هستیم و همین فضاهای مجازی غیرقابل کنترل باعث شده به تصویرکشیدن رفتارهای زشت رفته رفته عادی و به قول روانشناسان سبب «خوگیری» افراد شوند. این عادی سازی رفتارهای ناهنجار سلامت فرهنگی جامعه را به خطر می اندازد.
بروز برخی نشانه های اختلالات روانی و افسردگی در کودکان امروزی
فرشاد رضایی روانشناس: بر خلاف تصور عموم پژوهش ها نشان می دهد که کودکان دهه جدید در زمینه توانایی های فیزیکی و به لحاظ هوش غیرکلامی از کودکان دهه های قبل ضعیف تر هستند. متأسفانه امروزه شاهد این اتفاق هستیم که کودکان و نوجوانان به لحاظ رفتاری چارچوب پذیر نیستند و نه تنها قبح برخی رفتارهای منفی ریخته بلکه حتی تبدیل به نوعی رفتار افتخارآمیز هم شده اند! به عنوان مثال رفتار ناهنجاری مثل خط انداختن روی بدن به دلایل مختلف از جمله شکست عشقی به نوعی در بین دانش آموزان مد شده و شاهد عکس های گوناگونی در فضای مجازی از تیغ زدن قسمت های مختلف بدن شان در صفحات اینستاگرام هستیم. این اتفاق قطعاً نشانه ای از بروز اختلال روانی و افسردگی است. این تغییرات رفتاری نیازمند ریشه یابی و مداخلات روانشناختی هستند.
حذف بازی های گروهی مبتنی بر مهارت های بدنی به خاطر وجود فضای مجازی
هر چه پیش تر آمده ایم و بخصوص با ظهور فضای مجازی در سال های اخیر کمتر شاهد بازی کودکان در کوچه ها هستیم و بچه ها دیگر تمایل چندانی به بازی های گروهی مبتنی بر مهارت های بدنی شان ندارند. اعتقاد عمومی بر این است که کودکان دهه شصت و قبل از آن بیشتر از حالا بچگی می کردند. نسل های قبلی در سنین کودکی خود برای پر کردن زمان خالی و اوقات فراغت بیشتر به بازی های دسته جمعی در حیاط و کوچه و همچنین بازی هایی که بر پایه مهارت های بدنی بود رو می آوردند. کاهش فعالیت بدنی و تعاملات گروهی در دنیای واقعی بر سلامت جسمی و روانی کودکان تأثیرگذار است.
وابسته شدن به فضای مجازی و دور شدن از جمع
هومن اهرامی کارشناس فضای مجازی: دنیای مجازی شبیه به یک سیاه چاله است که انسان را به سوی خود می کشد این جاذبه موجب شده تا بشر امروز در این دنیای خیالی به دنبال پاسخ به نیازها و رسیدن به رویاهایش باشد همین امر موجب شده تا بشر امروز بیش از پیش به این دنیای خیالی وابسته شود و عملا از جمع کناره گیری کند. این وابستگی می تواند منجر به انزوای عمیق و قطع ارتباط با دنیای واقعی شود.
توصیه کارشناسان در مواجهه با آسیب های فضای مجازی به خانواده ها چیست؟
رعایت اصل میانه روی در استفاده از اینترنت
از آن جایی که هر چیزی از جمله اینترنت می تواند به طور بالقوه اعتیاد آور باشد توصیه کارشناسان این است که بهتر است میانه روی را رعایت کنید. یکی از ساده ترین راه های جلوگیری از بروز این مشکل محدود کردن مدت زمان استفاده از اینترنت است. از آن جایی که این موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است بهتر است یک تایمر برای خود تنظیم کنید تا به شما یادآوری کند که نباید بیشتر از چند ساعت در دنیای اینترنت باشید. تعیین قوانین روشن و قابل اجرا در خانواده گام مهمی در مدیریت زمان استفاده از فضای مجازی است.
مراجعه به پزشک در صورت مشکل جدی در خصوص استفاده بی رویه از اینترنت
چنانچه کودکان و نوجوانان به مرحله ای رسیده اند که اینترنت را به خواب و غذا ترجیح می دهند و کار و مسؤلیت های روزمره خود را به خاطر آن عقب می اندازند متاسفانه باید بدانید که مشکل جدی است و لازم است با پزشک مشورت کنید. تعلل در پیگیری این علائم می تواند منجر به پیامدهای جبران ناپذیری شود.
اهمیت نحوه استفاده از فضای مجازی
بابک وزیری متخصص روانشناسی رفتاری: نوع استفاده از فناوری نوین بسیار مهم است هیچ چیزی در ذاتش بد نیست زیرا همانطور که چاقو می تواند جان یک انسانی را نجات دهد به راحتی می تواند جانی را بستاند مهم نحوه استفاده از ابزارها هستند. آموزش استفاده صحیح و هدفمند از ابزارهای دیجیتال مسئولیت اصلی خانواده ها و نهادهای آموزشی است.
پژوهشگر: مهدی ناجی
مدگرایی در نوجوانان و جوانان: دلایل و پیامدها
مادری 46 ساله هستم. فرزندم بیش از حد به مد اهمیت می دهد. لباس هایی می پوشد که در شان خانواده ما نیست. مدل موهایش را هم عجیب و غریب می کند. باید در برابر این کارهای او چگونه رفتار کنم؟ در گذشته تنها الگوی رفتاری جوانان پدر و مادرهای شان بوده اند و جوانان از نحوه گفتار و رفتار گرفته تا پوشش و … تحت تاثیر مستقیم والدین شان بودند اما امروزه شاهد هستیم که به دلایل مختلفی از جمله گسترش جوامع فراگیر شدن محیط های مجازی دور شدن فرزندان از کانون خانواده ها و … برخی از جوانان به ارزش های دیگری روی آورده اند. ارزش هایی که گاهی مخالف ارزش های خانوادگی آن هاست در انتخاب نوع پوشش طرز صحبت کردن و … با عنوان مد به مرحله بروز می رسد. این پدیده که ریشه در تحولات اجتماعی و فرهنگی دارد نیازمند درک عمیق تر والدین است.
دلایل تمایل نوجوانان و جوانان به مدگرایی
حسین محرابی کارشناس و مشاور خانواده معتقد است که مدگرایی افراطی می تواند باعث از بین رفتن قدرت تعقل ابتکار و تصمیم گیری در افراد و همچنین موجب آسیب های اجتماعی و فرهنگی شود. مد یک رفتار اجتماعی است که به یک باره به تغییر سلیقه ناگهانی در افراد منجر می شود که ممکن است با فرهنگ و رسوم خانواده و جامعه ای که افراد بر حسب سابقه و قدمت از آن پیروی می کنند تناقض داشته باشد. مدگرایی پناه برای رسیدن به آرامش ظاهری است درباره دلایل گسترش مدگرایی در بین جوانان عوامل مختلفی بیان شده است که از جمله آن می توان به طرد شدن یا مورد پذیرش قرار نگرفتن فرد از سوی خانواده انطباق نداشتن نظام ارزشی خانواده با نظام فرهنگی جامعه و پاسخگو نبودن خانواده به نیازهای فرزندان اشاره کرد. مهمترین دلیل تاثیر پذیری بیشتر نوجوانان و جوانان از مد چیست؟ پاسخ اغلب در ترکیب این عوامل روانشناختی و اجتماعی نهفته است.
تنوع طلبی: دوره جوانی فصل تازه ای در زندگی انسان است که جوان با ورود به آن در پی تجربه ای جدید برای رسیدن به هویتی متمایز است. این نیاز در رفتار جوان به صورت مدگرایی خودش را نشان می دهد.
همانند سازی: یکی دیگر از عوامل مدگرایی همانند سازی با شخصیت هایی است که جوان آنان را الگوی خود قرار داده است مانند هنرپیشه های سینما خوانندگان قهرمانان و ورزش کاران و گروه های دیگر. نیاز به تایید شدن از سوی گروه همسالان یکی از قدرتمندترین انگیزه ها برای پیروی از مد است.
جلب توجه: بعضی افراد با روی آوردن به مد روز و تغییر هر روزه لباس و آرایش خود در صدد جلب توجه دیگران هستند. استفاده از لباس مدل مو و حتی کفش های عجیب و غریب همه برای جلب توجه دیگران است. همچنین انگیزه رقابت با دیگران از دیگر عوامل پیروی از مد در بین جوانان محسوب می شود. گاهی مد ابزاری برای ابراز نارضایتی یا متفاوت بودن در برابر هنجارهای موجود می شود.
اهمیت دادن به مدل لباس و پوشاک ویژگی مهم دوره نوجوانی است. یکی از دلایل این اهمیت آن است که از این طریق نوجوانان تجربه می کنند چه کسی هستند و می خواهند که دیده شوند. البته پوشاک و مدل لباس برای هر فردی نوعی علامت هویتی تلقی می شود. انتخاب سبک پوشش به آن ها کمک می کند تا هویت در حال شکل گیری خود را به نمایش بگذارند.
با وجود این از آنجا که نوجوانان در دوره رشد و تحول هستند در درجه نخست طرز لباس پوشیدن آن ها نشان دهنده تصور آنان از خودشان است برای همین نوع پوشاک و لباس اهمیت بیشتری برای آن ها پیدا می کند. علاوه بر این نوجوانان می آموزند طرز لباس پوشیدن نقش مهمی در روابط اجتماعی و این که از سوی دیگران چگونه مورد ارزیابی قرار می گیرند ایفا می کند. شبکه های اجتماعی با معرفی سریع ترندهای جدید و الگوهای گوناگون نقش پررنگی در گسترش مدگرایی دارند.
از این رو طرز و مدل لباس هم برای همسالان و هم بزرگسالان نشانه مهمی می شود. شواهد نشان می دهد لباس های مُد در دبیرستان نشان از پایگاه و شأن بالای اجتماعی می دهد و برعکس لباس هایی که کمتر مُد هستند دارای پایگاه و شأن پایین اجتماعی است.
آسیب های فردی و اجتماعی مدگرایی افراطی
مدگرایی افراطی می تواند باعث از بین رفتن قدرت تعقل ابتکار و تصمیم گیری در افراد و همچنین موجب آسیب های اجتماعی و فرهنگی شود. غرق شدن در ظواهر و تغییرات سریع می تواند مانع رشد تفکر مستقل و خلاقیت شود.
مد یک رفتار اجتماعی است که به یک باره به تغییر سلیقه ناگهانی در افراد منجر می شود که ممکن است با فرهنگ و رسوم خانواده و جامعه ای که افراد بر حسب سابقه و قدمت از آن پیروی می کنند تناقض داشته باشد. وقتی ارزش های مد با ارزش های خانواده در تضاد قرار می گیرد چالش های ارتباطی جدی پدیدار می شود.
چرا دخترها بیشتر تحت تاثیر مدگرایی هستند؟
معمولا دخترها به لحاظ احساسی بودن واکنش های شان نسبت به محیط عاطفی تر است و بیشتر تحت تاثیر مد و مدگرایی قرار می گیرند؛ بنابراین تقلید و گرایش به الگوهای برتر با طبیعت بیولوژیکی زنان تناسب بیشتری دارد. همچنین دخترها بیشتر به روابط و ظاهر اشخاص توجه می کنند و حس زیبا دوستی در آن ها بیشتر است. به همین علت است که گرایش به مد و تقلید از طرز لباس پوشیدن تا نحوه آرایش و نوع صحبت کردن در دخترها بیشتر و زودتر خودش را نشان می دهد. این تفاوت ها ریشه در عوامل بیولوژیکی و همچنین فشارهای اجتماعی بر ظاهر زنان دارد.
نقش خانواده در مواجهه با مدگرایی نوجوانان
توجه نکردن به نیاز جوانان به محبت و مهربانی نیاز به امنیت و آسایش نیاز به احترام و نیاز به قدردانی و … در خانواده باعث می شود جوانان برای پاسخ به نیازهای ذکر شده به جمع های دوستانه پناه ببرند. جمع هایی که معمولا راهنماهای دلسوزی نیستند. بنابراین وظیفه والدین که بیشترین ارتباط را با جوانان دارند این است که با ارائه الگوهای مناسب و عینی جوانان و نوجوانان را در بحران یاری دهند. با این حال ذکر این نکته هم ضروری به نظر می رسد که بهترین الگو برای جوانان والدین شان هستند. رابطه صمیمانه و مبتنی بر احترام متقابل بهترین بستر برای هدایت نوجوانان در این زمینه است.
مد به خودی خود ناپسند نیست و عجیب و غریب هم نیست بلکه نوعی الگوی سلیقه ای فرهنگی یا اجتماعی است. علاقه مندان به آن نیز گروه های سنی ویژه ای نیستند بلکه با شدت و ضعف در میان همه طبقه های سنی و اجتماعی دیده می شوند. در این میان نوجوانان و جوانان به دلیل شرایط سنی کنجکاوی و روحیه تنوع طلبی بیش از دیگر گروه های اجتماعی مجذوب جاذبه های مد می شوند. مد هر چه باشد خوب یا بد اخلاقی یا غیر اخلاقی ارزشی یا غیر ارزشی نکته مهم شیوه برخورد با آن است. در تایید یا رد آن نباید افراطی یا احساسی برخورد کرد. به ویژه رد یا مخالفت با آن بدون طرح پیشنهاد مناسب و اجرایی و متناسب با علایق و سلایق نسل جوان و نوجوان نه تنها موفقیتی در پی نخواهد داشت بلکه خود مشکل ساز خواهد شد. بی شک برخوردهای منفی و فیزیکی والدین با این پدیده نیز کارساز نخواهد بود و با گذشت زمان به مشکلات در این زمینه و مخالفت با خانواده منجر خواهد شد. با توجه به پیامدهای گوناگون مدگرایی منفی برای کاهش پیامدهای ناگوار آن در جامعه باید به دنبال راهکارهایی برای تعدیل آن بود. به یقین در این میان نقش فرد مدگرا و خانواده از همه بیشتر است. والدین باید با پذیرش نیاز نوجوان به استقلال در انتخاب فضای امنی برای آزمون و خطا فراهم کنند.
برای در پیش گرفتن رفتار منطقی و درست در این مورد پیش از هر چیز باید تلاش کنید درباره مد یا نوآوری لباس نوجوانان اطلاعاتی به دست آورید. منظور این نیست که باید حتماً از مد پیروی کنید بلکه هدف این است که با به دست آوردن این آگاهی به یاد روزگار جوانی و میزان توقع خود از والدینتان بیفتید و در رفتار خود با فرزندتان صبر بیشتری به خرج دهید.
اصرار نداشته باشید هر چه را شما می پسندید او هم بپسندد. او را در انتخاب لباس آزاد بگذارید و راهنمایی اش کنید. گاهی ممکن است در انتخاب اشتباه کند و در اشتباه خود اصرار هم داشته باشد؛ ولی تجربه ای که از آن اشتباه به دست می آورد تأثیرش بیشتر از نصیحت های شما در این زمینه است. مشارکت دادن نوجوان در مدیریت بودجه خرید لباس حس مسئولیت پذیری را در او تقویت می کند.
اگر سلیقه او مورد پسند شما نیست او را مسخره نکنید یا مستقیم او را به باد انتقاد نگیرید. این گونه رفتار ها و روش های تند و مستقیم باعث می شود که حالت تدافعی به خود بگیرد. واکنش های تند والدین می تواند نوجوان را لجبازتر کرده و او را از مشورت با خانواده دور کند.
در دوران دبیرستان دختران علاقه زیادی به آرایش دارند. در این سن به علت اختلالاتی که در ترشح غدد داخلی ایجاد می شود اغلب دچار کک و مک یا آکنه می شوند و سعی دارند این عیب را با آرایش صورت بپوشانند. پیش از هر چیز تلاش کنید مشکل پوستی فرزندتان را از بین ببرید. در این مورد خیلی صمیمانه و غیرمستقیم او را راهنمایی کنید. روش درست را به او بیاموزید و به او بفهمانید که سادگی یک دختر نوجوان را زیباتر نشان می دهد. توجه به سلامت جسمی و آموزش مراقبت های صحیح جایگزین مناسبی برای پنهان کردن مشکلات با آرایش افراطی است.
مد و مدگرایی نوعی نماد است. نماد نیز وسیله ای برای انتقال پیام هدف و باور فرد یا گروهی است که فقط در قالب گفتار نیست. گاهی مدل یک لباس طرح رنگ و نوشته آن می تواند حاصل همان پیام گفتاری باشد. امروزه بسیاری از گروه های غیراخلاقی برای خودشان نمادهایی دارند. استفاده آگاهانه یا نا آگاهانه از این نمادهای فرهنگی و تبلیغی می تواند به معنای علاقه و وابستگی و هم سویی فکری با آنان باشد و ما باید با انتخاب پوشش مناسب خود را از نمادهای فرهنگی نامناسب دور سازیم. نوجوانان باید بیاموزند که پوشش آن ها می تواند حامل پیام های فرهنگی و ارزشی باشد.
برنامه ریزی مناسب برای اوقات فراغت: از جمله عواملی که جوانان و نوجوانان را به مدگرایی منفی یا پوچی و بیهودگی دچار می کند بی برنامگی و بیکاری است. بنابراین پدر و مادرها باید با برنامه ریزی مناسب برنامه های جذابی برای اوقات فراغت نسل جوان تدارک ببینند و همچنین جوانان و نوجوانان نیز باید برای اوقات فراغت خود در زمینه های علمی هنری ورزشی و تفریحی برنامه ریزی سودمندی داشته باشند تا وقت ارزشمند خود را برای کارهای غیر ضروری مانند خودنمایی و جلوه گری یا پیروی از گروه های پوچ و بیهوده صرف نکنند. پر کردن اوقات فراغت با فعالیت های معنادار یکی از مؤثرترین راه ها برای کاهش گرایش به مدهای ناسالم است.
سوالات متداول
استفاده بیش از حد از اینترنت چه آسیب های روانی برای کودکان دارد؟
افسردگی اضطراب تنهایی عزت نفس پایین اختلال در هویت یابی کاهش مهارت های اجتماعی و در موارد شدید اعتیاد اینترنتی از جمله آسیب های روانی هستند.
مهمترین دلیل تاثیر پذیری بیشتر نوجوانان و جوانان از مد چیست؟
دلایل متعددی از جمله نیاز به هویت یابی تنوع طلبی فشار گروه همسالان جلب توجه همانندسازی با الگوها و تاثیر شبکه های اجتماعی در این امر نقش دارند.
والدین چگونه می توانند فرزندان خود را در برابر آسیب های فضای مجازی و مدگرایی راهنمایی کنند؟
ایجاد رابطه صمیمی آموزش سواد رسانه ای تعیین محدودیت زمانی برای استفاده از اینترنت ارائه الگوهای مناسب برنامه ریزی برای اوقات فراغت و مشورت در انتخاب ها از جمله راهکارها هستند.
آیا استفاده از اینترنت همیشه برای سلامت روان مضر است؟
خیر اینترنت مانند ابزاری است که نحوه استفاده از آن اهمیت دارد. استفاده صحیح و هدفمند می تواند برای آموزش ارتباط و سرگرمی مفید باشد اما استفاده افراطی و بدون نظارت مضر است.
چرا دختران بیشتر از پسران تحت تاثیر مد قرار می گیرند؟
عوامل بیولوژیکی تمرکز بیشتر بر روابط و ظاهر در تعاملات اجتماعی و فشارهای فرهنگی مرتبط با زیبایی و آراستگی در این تفاوت نقش دارند.
خطا: هیچ نوشته مرتبطی پیدا نکرد.