علت بیماری کبد چرب چیست زیست دهم
کبد یکی از مهمترین ارگان‌های بدن است که آنزیم‌های مهمی از جمله بیلی روبین را می‌سازد و ترشح می‌کند.
کبد بزرگ‌ترین ارگان بدن است. وزنی بین ۱ تا ۱.۵ کیلوگرم دارد. اندازه و شکل کبد بر اساس شکل کلی بدن تغییر می‌کند برای مثال دراز و باریک یا چاق و مربعی شکل میشود. کبد در ربع فوقانی راست شکم درست در زیر قفسه سینه در مقابل دیافراگم قرار گرفته است و براساس اندازه آن به سمت ربع فوقانی چپ نیز گاها کشیده میشود.
کبد جزء معدود ارگان‌هایی است که خون‌رسانی دو گانه دارد. حدودا ۲۰ درصد جریان خون کبدی از خون اکسیژن‌دار شریان کبدی است و ۸۰ درصد مابقی از خون ورید پورت تامین میشود. ورید پورت حاوی خون سیاهرگی است که از معده، روده‌ها، پانکراس و طحال به کبد برمی‌گردد. این ورید سرشار از موادغذایی است.
اکثر سلول‌های کبدی را سلول‌هایی به نام هپاتوسیت‌ها تشکیل می‌دهند. بقیه سلول‌های کبدی شامل سلول‌های کوپفر، سلول‌های ستاره‌ای، سلول‌های اندوتلیال و عروق خونی، سلول‌های مجاری صفراوی و ساختارهای حمایتی هستند.
هپاتوسیت‌ها اعمال بسیار مهم و حیاتی در راستای حفظ وضعیت و سلامت بدن انجام می‌دهند. این اعمال شامل موارد زیر هستند:
ساخت اکثر پروتئین‌های ضروری سرم (آلبومین، پروتئین‌های حامل، فاکتورهای انعقادی، بسیاری از فاکتورهای هورمونی و رشدی)
تولید صفرا و حامل‌های صفرا (اسیدهای صفراوی، کلسترول، لسیتین، فسفولیپیدها)
تنظیم موادغذایی (گلوکز، گلیکوژن،لیپیدها، کلسترول، اسیدهای آمینه)
متابولیسم و تجزیه ترکیبات لیپوفیلیک و دفع آنها از طریق صفرا یا ادرار (بیلی روبین، آنیون‌ها، کاتیون‌ها،داروها)
همان طور که می‌بینید کبد عملکردهای زیاد و پیچیده‌ای دارد. به همین دلیل ارزیابی عملکرد کبد اندکی دشوارتر از سایر ارگان‌های بدن است.
معمول‌ترین تست‌های آزمایشگاهی که برای سنجش عملکرد کبد استفاده می‌شوند شامل LFT، اندازه‌گیری سطح بیلی روبین سرم، آلبومین سرم، زمان پروترومبین (PT) است. LFT سطح سه آنزیم مهم کبدی یعنی آلکالین فسفاتاز (ALP)، آسپارتات ترنس آمیناز (AST) و آلانین ترنس آمیناز (ALT) را نشان می‌دهد. در ادامه ذکر خواهیم کرد که سطح هر کدام از این آنزیم‌ها در نوع خاصی از بیماری‌های کبدی اهمیت زیادی برای ما دارد. بیلی روبین سرم نشان‌دهنده میزان فعالیت کبد از نظر تجزیه مواد و دفع آنهاست. آلبومین سرم و تست پروترومبین نیز نشان‌دهنده میزان ساخت پروتئین توسط کبد را نشان می‌دهند به عبارتی نمایانگر میزان سنتز توسط کبد هستند.
در ادامه این مطلب به بررسی عملکرد کبد خواهیم پرداخت. رویکر ما در این مطلب بیشتر پیرامون بیلی روبین و آنزیم‌های کبدی است.
بیلی روبین چیست؟
بیلی روبین یک پیگمان (رنگدانه) تتراپیرول (چهارحلقه‌ای) بوده که حاصل شکسته شدن هموگلوبین است. حدودا ۷۰ تا ۸۰ درصد بیلی روبین ساخته شده در روز، از شکستن هموگلوبین گلبول‌های قرمز فرسوده وپیر خون حاصل میشود. دو نوع بیلی روبین در بدن داریم: بیلی روبین کونژوگه و غیرگونژوگه.
پس از تخریب این سلول‌ها، هم موجود در آنها در داخل سلول‌های رتیکواندوتلیال کبد تجزیه میشود. زمانی که بیلی روبین با پروتئین آلبومین متصل شود به بیلی روبین غیرکونژوگه (نامحلول یا غیرمستقیم) تبدیل میشود. این نوع بیلی روبین همان طور که گفته شد در داخل آب نامحلول بوده و اغلب وارد خون و ادرار نمی‌شود.
زمانی که بیلی روبین از پروتئین آلبومین جدا شود تبدیل به نوع کنژوگه یا محلول یا مستقیم میشود. در این صورت بیلی روبین، محلول در آب خواهد بود. این نوع بیلی روبین می‌تواند وارد خون شود یا از طریق ادرار دفع شود و رنگ زرد ادرار را ایجاد کند.
بیلی روبین و بیماری‌زایی
زردی یا ایکتر، به تغییر رنگ بافت در نتیجه رسوب بیلی روبین گفته میشود. رسوب بافتی بیلی روبین فقط در صورت بالا بودن میزان بیلی روبین سرم (هایپربیلی روبینمی سرمی) روی می‌دهد. این علامت بالینی اغلب نشان‌دهنده وجود یک بیماری کبدی یا با احتمال کمتری وجود یک نوع خاص از آنمی به نام آنمی همولیتیک است.
میزان افزایش بیلی روبین سرم ممکن است با انجام یک معاینه فیزیکی توسط پزشک حاذق تخمین زده شود. به طوری که وجود زردی در اسکلرا (بخش سفید چشم) نشان می‌دهد که میزان بیلی روبین سرم حداقل ۳ میلی‌گرم در دسی لیتر است. اسکلرا به دلیل محتوای بالای الاستینی تمایل خاصی به بیلی روبین دارد. به همین دلیل افزایش حتی میزان مختصر در بیلی روبین سرم خود را با زردی اسکلرا نشان می‌دهد.
در صورتی که پزشک با معاینه اسکلرا شک در ایکتریک (زرد بودن) بیمار کرد می‌تواند در قدم بعدی مخاط زیر زبان بیمار را معاینه کند.
آخرین محلی که با افزایش بیلی روبین زردی را نشان می‌دهد پوست فرد است. بنابراین در صورتی که دیدید پوست فردی ایکتریک شده است بدانید که او در مراحل پیشرفته‌ای از بیماری کبدی به سر میبرد. در نتیجه با افزایش سطح بیلی روبین سرم، نهایتا پوست (مخصوصا در افرادی که پوست روشن دارند.) زرد میشود. حتی اگر روند بیماری طولانی شود و سطح بیلی روبین در خون مرتبا افزایش پیدا کند، احتمالا پوست به رنگ سبز هم در بیاید. (این رنگ سبز در نتیجه اکسیداسیون بیلی روبین به بیلی‌وردین ایجاد میشود.)
چه عواملی باعث بالا رفتن بیلی روبین می‌شوند
در قسمت‌های بالا گفتیم که بیلی روبین در نتیجه تجزیه هموگلوبین موجود در گلبول‌های قرمز توسط سلول‌های کبدی حاصل میشود. بنابراین هر زمان که تخریب گلبول‌های قرمز خون زیاد شود و تولید هم افزایش یابد یا هر زمان که سلول‌های کبدی آسیب ببینند و نتوانند بیلی روبین را به خوبی دفع کنند ما شاهد بالا رفتن سطح سرمی بیلی روبین خواهیم بود و به دنبال آن ایکتر بروز پیدا می‌کند.
یکی از دلایل اصلی بالا رفتن میزان بیلی روبین در خون و ایکتر (زردی) که به دنبال آن رخ می‌دهد، آنمی همولیتیک است. گلبول‌های قرمز از زمانی که از مغز استخوان خارج می‌شوند و به داخل خون محیطی ورود پیدا می‌کنند، به طور متوسط ۱۲۰ روز عمر می‌کنند. در صورتی که به هر دلیلی عمر گلبول‌های قرمز کمتر از این میزان شود، در جاهای مختلف بدن تخریب می‌شوند و هم موجود در آنها در کبد تجزیه شده و حاصل آن تولید بیلی روبین است. به دنبال این وقایع زردی بروز پیدا می‌کند.
علل مختلفی می‌توانند موجب بروز آنمی همولیتیک شوند. برای مثال کمبود آنزیم G6PD سبب میشود که انعطاف‌پذیری گلبول‌های قرمز کم شود در نتیجه در هنگام عبور از مویرگ‌های ریز حبس می‌شوند و از بین می‌روند.
علت مهم دیگر در بالا رفتن سطح سرمی بیلی روبین و بروز زردی، آسیب سلول‌های کبدی است. برای مثال در انواع هپاتیت‌های ویروسی و غیرویروسی یا هپاتیت ناشی از الکل ممکن است شاهد این علامت بالینی باشیم.
یکی دیگر از علل افزایش بیلی روبین خون، انسداد مجاری صفرا داخل کبدی یا خارج کبدی است. این مشکل می‌توان به علل مختلفی بروز پیدا کند برای مثال مجاری داخل کبدی ممکن است به‌علت مصرف برخی داروها انسداد پیدا کنند. همچنین برخی بیماری‌های انگلی می‌توانند در داخل مجاری صفراوی داخل کبدی قرار گرفته و در این محل انسداد ایجاد کند. البته این قبیل انگل‌ها در مناطق جغرافیایی خاصی دیده می‌شوند و به طور کلی شناسایی آنها بسیار نادر است.
شایع‌تر از مسائلی که ذکر شد، باید به سنگ‌های مجاری صفراوی و یا تومورهای کبدی یا تومورهای مجاری صفراوی اشاره کنیم. چرا که این موارد موجب مسدود کردن مسیر صفرا می‌شوند و به این شکل سطح بیلی روبین خون را بالا می‌برند. یکی از نشانه‌هایی که اغلب با زردی ناشی از افزایش بیلی روبین همراه است، خارش شدید پوست است.
نشانه‌های بالا رفتن سطح بیلی روبین در خون
از نشانه‌های اصلی این مشکل همان طور که در قسمت‌های قبل گفتیم زردی اسکلرا، زردی مخاط زیر زبان و زردی پوست است. همین طور در بعضی موارد خاص همراه این شرایط خارش شدید پوست نیز وجود دارد.
اما شاخص حساس‌تر دیگر در افزایش بیلی روبین سرم، تیره شدن رنگ ادرار است. علت این رخداد دفع کلیوی بیلی روبین کونژوگه است. بیماران اغلب در این حالت ادرار خود را به رنگ چای یا کولا تشبیه می‌کنند. دفع بیلی روبین در ادرار نشان‌دهنده افزایش جزء مستقیم بیلی روبین است و در نتیجه می‌تواند مویدی بر بیماری کبدی باشد.
بالا رفتن دیگر آنزیم‌های کبدی نشان‌دهنده چیست
از جمله آنزیم‌های مهم کبدی AST و ALT هستند. این دو آنزیم اغلب در بیماری‌های کبدی که سلول‌های کبدی (هپاتوسیت‌ها) درگیر هستند، بالا می‌روند. اصطلاحا گفته میشود که AST و ALT در بیماری‌های هپاتوسلولار افزایش پیدا می‌کند. مثال بارزی از این بیماری‌ها انواع هپاتیت‌های حاد و مزمن هستند. هپاتیت می‌تواند سطح این آنزیم‌ها را تا ۱۰ برابر میزان نرمال افزایش دهد.
یکی دیگر از آنزیم‌های مهم کبدی ALP است. این آنزیم اغلب در بیماری‌های انسدادی کبدی بالا می‌رود. برای مثال زمانی که مجاری صفراوی داخل یا خارج کبدی توسط یک سنگ اشغال شده‌اند، سطح این آنزیم افزایش پیدا می‌کند. علاوه بر آن گاهی فرد دارای انواع تومورهای کبدی است. این تومورها ممکن است داخل مجاری صفراوی باشند که در این صورت موجب مسدود کردن مسیر صفرا می‌شوند. گاهی نیز ممکن است این تومورها در خارج از مجاری باشند ولی به دلیل فشاری که از خارج به مجاری صفراوی وارد می‌کنند، مسیر عبور صفرا را مختل کنند. این تومورها ممکن است تومورهای اولیه خود کبد باشند و یا تومورهایی باشند که از سایر نقاط بدن به کبد متاستاز داده باشند.
کبد محل اصلی متابولیزه کرن اکثر داروها محسوب میشود. بنابراین دور از انتظار نیست اگر بگوییم که مصرف طولانی مدت برخی داروها ممکن است با عوارض کبدی همراه باشد. گاهی اوقات افراد به صورت خودسرانه از دارویی استفاده می‌کنند که این موضوع ریسک چنین عوارضی را چند برابر می کند.
در ادامه لیستی از داروهایی که می‌توانند سبب آسیب‌های کبدی بشوند و در نتیجه سطح آنزیم‌های کبدی را بالا ببرند، ارائه می‌کنیم:
- داروهای مسکن از جمله آسپیرین، استامینوفن، ایبوپروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک و فنیل بوتازون
- داروهای ضد تشنج از جمله فنی توئین، اسید والپوریک (دپاکوت)، کاربامازپین و فنوباربیتال
- آنتی بیوتیک‌ها از جمله تتراسایکلین، سولونامید، ایزونیازید، سولفامتوکسازول، تریمتوپریم، نیتروفروناشن و فروکنازوا و داروهای ضدقارچ
- داروهای کاهش‌دهنده کلسترول خون مثل لوواستاتین، پراواستاتین، آتروواستاتین، روزاواستاتین، سیمواستاتین و استاتین‌های دیگر
- برخی داروهای تقویتی مثل نیاسین همان ویتامین B3
- داروهایی که برای بیماری‌های قلب و عروق مصرف می‌شوند مثل آمیودارون، هیدرالازین و کویینیدین
- داروهای ضدافسردگی مخصوصا سه حلقه‌ای‌ها (TCA)
- داروهایی که در شیمی‌درمانی استفاده می‌شوند مثل متوتروکسات
تغییرات سطح آنزیم‌های کبدی چگونه تشخیص داده میشود
در صورت شک پزشک به تغییرات پاتولوژیک آنزیم‌های کبدی، باید سطح این آنزیم‌ها مورد سنجش قرار گیرد. تشخیص این امر بسیار آسان و کم‌هزینه است و تنها از طریق یک نمونه خون انجام می‌گیرد.
علاوه بر آنزیم‌های کبدی سطح بیلی روبین خون نیز از این طریق (نمونه خون) قابل اندازه‌گیری است. در نهایت اغلب پزشک با استفاده از نتایج حاصل از آزمایش آنزیم‌های کبدی و نیز سطح بیلی روبین تشخیص قطعی را مطرح می‌سازد.
درمان افزایش آنزیم‌های کبدی
قطعا درمان این مشکل به علت آن بستگی دارد. در واقع در این شرایط باید عامل زمینه‌ای را پیدا کرد و سپس آن را برطرف نمود تا به این ترتیب سطح آنزیم‌های کبدی به میزان نرمال خود برگردد. برای مثال اگر علت افزایش آنزیم‌های کبدی سنگ مجاری صفراوی باشد در صورت تشخیص پزشک، سنگ خارج میشود. اگر علت این موضوع هپاتیت باشد فرد درمان‌های ضدهپاتیت دریافت می‌کند.
در صورتی که اقدام به درمان بیماری کردید به این نکته دقت کنید که در بیماری‌های کبدی بیمار باید هر ۶ ماه یک بار آزمایش‌های کبدی را تکرار کند تا پزشک بتواند سیر پیشرفت درمان یا بیماری را بررسی کند. پزشک با توجه به نتیجه این آزمایش‌ها دوز داروها و انواع آنها را تعیین و تغییر می‌دهد. یا حتی ممکن است با توجه به این آزمایشات قطع درمان را برای بیمار تشخیص دهد.
مسئله‌ای که در درمان این قبیل موارد اهمیت دارد تشخیص به موقع مشکل در فرد و یافتن علت آن است تا بتوان به سرعت وارد عمل شد و برای فرد درمان‌های مناسب را اجرا کرد. مسئله مهم در بیماری‌های کبدی، جلوگیری از تغییر بیماری کبدی به سمت سیروز (آخرین و پیشرفته‌ترین مرحله همه بیماری‌های کبدی – End Stage Hepatic Disease) است.
منابع:
اصول طب داخلی هاریسون ۲۰۱۵ ویرایش نوزدهم
حیدر عظمایی محقق و پژوهشگر طب سنتی در گفت و گو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان؛ درباره نقرس اظهار کرد: این بیماری بر اثر افزایش اسید اوریک خون به وجود می‌آید و به علت تجمع رسوبات اسید اوریک سدیم در لایه‌های مفاصل مانند قوزک پا، زانوها، آرنج و به ویژه مفصل انگشت بزرگ پا، درد ایجاد میشود.
وی بیان کرد: وراثت در ایجاد نقرس نقش دارد و این بیماری در مردان نسبت به زنان بیشتر مشاهده میشود.
این محقق و پژوهشگر طب سنتی با اشاره به شیوع نقرس در زنان یائسه افزود: از عوامل اصلی که در ایجاد نقرس دخالت دارند می‌توان به اختلال در کارکرد کبد و کلیه‌ها،به هم خوردن تعادل هورمون، تنظیم نبودن سوخت و ساز بدن، استرس و حالات روانی اشاره کرد.
عظمایی درباره عوامل دیگری که موجب بروز نقرس می‌شوند، عنوان کرد: مصرف غذاهای حاوی پورین، فشار و کلسترول خون بالا، دیابت نوع یک و ۲، چاقی، چربی کبد، بیماری‌های کلیوی و نارسایی کلیه هم جزء عواملی هستند که در ایجاد نقرس نقش دارند.
مهمترین علائم نقرس
وی در خصوص مهمترین علائم نقرس تصریح کرد: علائم این عارضه به شکل تورم، قرمزی و درد شدید مفصل شست پا بروز پیدا می‌کند؛ البته ممکن است این نشانه‌ها در زانوها، مچ و قوزک پا هم دیده شود.
این محقق و پژوهشگر طب سنتی گفت: در مبتلایان به نقرس رسوبات بلوری اسید اوریک در بافت‌های دیگر مانند زیر پوست، آرنج و مچ دست به صورت برجستگی مشاهده میشود که به شکل التهاب و درد بروز پیدا می‌کند.
پرهیزات غذایی برای مبتلایان به نقرس، اسیداوریک بالا و سیاتیک
عظمایی درباره پرهیزهای غذایی برای مبتلایان به نقرس، اسیداوریک بالا و سیاتیک اظهار کرد: این افراد باید از مصرف گوشت قرمز، دل، قلوه، جگر، مغز، کله‌پاچه، خاویار، دوغ ترش، ماست بدون مصلح، چای پررنگ، قهوه، باقلا، لوبیاچیتی، غذاهای ترش و پرادویه، آبگوشت به ویژه آبگوشت با گوشت گاو، کنسرو ماهی با تخم مرغ، خیارشور، گوشت‌های زیاد سرخ شده، سوسیس، کالباس و پیتزا خودداری کنند.
وی بیان کرد: مبتلایان به نقرس باید از عصبانیت، استرس و اضطراب، پرخوری، کم‌تحرکی و نوشیدن کم مایعات پرهیز کنند؛ این افراد همچنین نباید اضافه وزن داشته باشند.
بهنرین داروی گیاهی درمان نقرس
این محقق و پژوهشگر طب سنتی درباره مؤثرترین درمان‌های نقرس افزود: مبتلایان به نقرس باید از عوامل ایجادکننده این عارضه پرهیز کنند، گیاه سورنجان به علت داشتن ماده‌ای به نام «کلشی‌سین» بهترین داروی نقرس و سیاتیک است.
عظمایی تأکید کرد: از دیگر راهکار‌های درمان نقرس می‌توان به پاکسازی روده‌ها، حجامت، زالو‌درمانی روی انگشت پا، زنبور‌درمانی بر روی محل درد و استحمام زیاد اشاره کرد و مبتلایان به نقرس باید روزانه پنج تا شش لیوان مایعات به ویژه آب معدنی و آب چشمه مصرف کنند.
این محقق و پژوهشگر طب سنتی گفت: مبتلایان به نقرس برای درمان بیماری خود باید ۲۵ گرم سورنجان، ۲۰ گرم رازیانه، ۱۰ گرم کاکل ذرت، ۱۰ گرم دُم گیلاس، ۱۵ گرم تخم گشنیز، ۲۵ گرم خارخاسک، ۲۰ گرم میوه قره‌قات و ۵۰ گرم ترنجبین را با هم مخلوط کنند سپس یک قاشق غذاخوری از این ترکیب را در قوری بریزند و به آن چهار تا پنج لیوان آب اضافه کنند و بگذارند این مخلوط به خوبی دَم بکشد این دمنوش باید در طول روز میل شود.
درمان نقرس با فرمول های طبیعی
عظمایی اظهار کرد: افرادی که دچار نقرس هستند باید ساق پا و پاهایشان را از بالا به پایین با روغن گل محمدی ماساژ دهند همچنین ماساژ محل درد، ساق پا و کف پا‌ها با ترکیب روغن بابونه و زیتون برای مبتلایان به نقرس مفید است؛ برای تهیه این ترکیب افراد باید پنج گرم روغن بابونه را با ۴۰ گرم روغن زیتون با هم مخلوط کنند.
وی بیان کرد: مبتلایان به نقرس برای بهبود بیماری خود باید ۳۰ گرم زرشک سیاه (زرشک آبگیری)، ۲۰ گرم خارخاسک، ۱۰ گرم لیموعمانی، ۲۰ گرم عناب و ۲۰ گرم ناخُنک را با هم ترکیب کنند سپس ۲ قاشق غذاخوری از این مخلوط را در یک قوری بریزند و به آن چهار تا پنج لیوان آب اضافه کنند و بگذارند به خوبی دَم بکشد این دمنوش باید در طول روز مصرف شود.
این محقق و پژوهشگر طب سنتی افزود: افرادی که دچار نقرس هستند باید ترکیب سرنجان، هلیله سیاه، پوست هلیله زرد و مقدار خیلی کمی صبر زرد را با عسل مخلوط و این ترکیب را به شکل قرص درست و روزانه ۳ بار، هر بار ۲ عدد قرص را به مدت یک هفته مصرف کنند.
میوه هایی که در درمان نقرس معجزه می کنند
وی تصریح کرد: نوشیدن آب میوه‌های طبیعی مانند آب انگور، گیلاس و آلبالو و مصرف میوه‌هایی مانند هندوانه، سیب درختی و لیمو شیرین برای افرادی که دچار نقرس هستند، مفید است، همچنین مصرف سالاد کاهو و ترخون در بهبود نقرس نقش مؤثری دارد.
عظمایی تأکید کرد: مصرف آب شاتوت، هویج و خیار برای مبتلایان به نقرس مفید است، افرادی که دچار این عارضه هستند باید در رژیم غذایی روزانه خود سیب درختی زرد را بگنجانند، سیب درختی زرد به علت داشتن اسید مالیک باعث خنثی شدن اسید اوریک خون میشود، همچنین مصرف میوه‌های حاوی ویتامین C مانند نارنگی، پرتقال، لیمو ترش و کلم بنفش برای مبتلایان به نقرس ضروری است.
وی یادآور شد: اگر زنان باردار دچار نقرس شدند باید پیش از انجام هر نوع روش درمانی نخست با متخصص طب سنتی مشورت کنند.
انتهای پیام/
توجه و رعایت نکات زیر به پیشگیری از ابتلا به کبد چرب کمک می‌کند:
پیشگیری از بیماری کبد:
پیشگیری از بیماری کبد:واکسینه شوید.
از داروها عاقلانه استفاده کنید.
از تماس با مایعات بدن و خون افراد دیگر اجتناب کنید.
مراقب اسپری‌های آروسل باشید.
از پوست خود محافظت کنید.
وزن سالمی داشته باشید.
بسیاری از بیماری‌ها ممکن است به طور مستقیم بر کبد تاثیر بگذارند.
انواع بیماری کبد و درمان
بیماری کبد چه نشانه‌هایی دارد؟
۲-ناتوانی کبد: ناتوانی کبد، دلایل زیادی از جمله عفونت، بیماری‌های ژنتیکی و الکل زیادی دارد.
۳-آسسیت: به عنوان نتیجه سیروز، مایع کبد (آسسیت) به شکم نشت می‌کند و متورم و سنگین میشود.
۴-سنگ صفرا: اگر سنگ صفرا در لوله صفرا باشد، هپاتیت و عفونت مجرای صفرا اتفاق می‌افتد.
۵-هموکروماتوز: هموکروماتوز به آهن اجازه رسوب در کبد را می‌دهد و به آن آسیب می‌رساند. آهن نیز در سراسر بدن ذخیره میشود و باعث ایجاد چند مشکل سللامتی دیگر میشود.
۶-کلونگیت اسکلروز اولیه: یک بیماری نادر با علل ناشناخته است که باعث التهاب و زخم در مجاری صفراوی کبد میشود.
۷-سیروز صفراوی اولیه: در این اختلال نادر، یک فرآیند مبهم به کندی مجاری صفراوی کبد را از بین میبرد. زخم دائمی کبد (سیروز) در نهایت اتفاق می‌افتد.
۸- هپاتیت: هپاتیت نوعی عفونت کبدی است که موجب التهاب کبد میشود. هپاتیت A اغلب توسط عادات بهداشت ضعیف از جمله دست شستن ضعیف پخش میشود و ممکن است توسط غذا منتقل شود. هپاتیت B و هپاتیت C با تماس با مایعات بدن آلوده پخش می‌شوند. هپاتیت D در ارتباط با هپاتیت B گسترش داده میشود و برای زنده ماندن در بدن نیاز به آسیب زدن به کبد دارند. هپاتیت E یک آلودگی با آب و یا غذا است. واکسیناسیون برای پیش گیری از هپاتیت A و هپاتیت B وجود دارد.
۹- سیروز: انقباض کبد سیروز، شرایط زخم در کبد را توصیف می‌کند که برگشت پذیر نیست و ممکن است منجر به ناتوانی کبد شود. مصرف الکل باعث سیروز کبد میشود و شایع‌ترین علت بیماری کبد در آمریکای شمالی است.
درمان کبد:
درمان هپاتیت ب: هپاتیت ب مزمن اغلب نیازمند درمان با داروهای ضد ویروسی است.
درمان هپاتیت ث: درمان هپاتیت ث به چند عامل بستگی دارد.
پیوند کبد: پیوند کبد زمانی نیاز است که کبد دیگر به اندازه کافی عملکرد نداشته باشد.
درمان سرطان کبد: در حالی که درمان سرطان کبد معمولاً دشوار است، اما درمانش شامل شیمی درمانی و تشعشع می‌باشد. در برخی موارد برش یا پیوند کبد انجام میشود.
پاراسنتسیس: وقتی تورم شدید ناشی از مایع کبد باعث ناراحتی میشود، سوزن را می‌توان از طریق پوست وارد کرد تا مایع را از شکم تخلیه کرد.
ERCP: استفاده از یک لوله انعطاف پذیر با یک دوربین و ابزار در ته اش، با این وسیله پزشکان می‌توانند تشخیصات را بدهند و حتی برخی مشکلات کبد را درمان کنند
تشخیص بیماری کبد:
آزمایش‌های خونی:
گروهی از آزمایش‌های خونی موسوم به عملکرد کبد را می‌توان برای تشخیص بیماری کبد مورد استفاده قرار داد. آزمایش‌های دیگر می‌توانند برای مراقبت از مشکلات کبد و یا شرایط ژنتیکی انجام شوند.
تست‌های تصویر برداری:
سونوگرافی، سی تی اسکن و MRI می‌توانند خسارت کبد را نشان دهند.
آنالیز نمونه برداری (بیوپسی) از کبد ممکن است به تشخیص بیماری کبد و جستجوی علائم آسیب کبدی کمک کند.
نمونه برداری از کبد اغلب با استفاده از یک سوزن دراز از طریق پوست برای استخراج نمونه بافت انجام میشود. سپس در آزمایشگاه آنالیز میشود
یکی از فعالیت‌های مهم کبد، ذخیره‌سازی و سوخت و ساز چربی‌ها در بدن است. کبد طبیعی حاوی حدود پنج گرم چربی در 100 گرم وزن خود می‌باشد. هر گاه مقدار چربی بیش از پنج درصد وزن آن افزایش یابد به این حالت «کبد چرب» گفته میشود. کبد چرب، بیماری شایعی در جامعه است و در نتیجه بسیاری از بیماری‌ها و یا حالت‌های تغذیه‌ای در بدن ایجاد میشود. انباشته شدن چربی در سلول‌های کبدی می‌تواند به التهاب این سلول‌ها منجر شود. کبد نقش مهمی در سوخت و ساز و شکستن چربی‌ها در بدن دارد. در صورت بروز اختلال در آن، چربی در کبد رسوب کرده و موجب بروز کبد چرب میشود.
یکی از فعالیت‌های مهم کبد، ذخیره‌سازی و سوخت و ساز چربی‌ها در بدن است. کبد طبیعی حاوی حدود پنج گرم چربی در 100 گرم وزن خود می‌باشد. هر گاه مقدار چربی بیش از پنج درصد وزن آن افزایش یابد به این حالت «کبد چرب» گفته میشود. کبد چرب، بیماری شایعی در جامعه است و در نتیجه بسیاری از بیماری‌ها و یا حالت‌های تغذیه‌ای در بدن ایجاد میشود. انباشته شدن چربی در سلول‌های کبدی می‌تواند به التهاب این سلول‌ها منجر شود. کبد نقش مهمی در سوخت و ساز و شکستن چربی‌ها در بدن دارد. در صورت بروز اختلال در آن، چربی در کبد رسوب کرده و موجب بروز کبد چرب میشود.
به گزارش سرویس «سلامت»ایسنا، چاقی و اختلال در چربی‌های خون، بیماری دیابت، مصرف مشروبات الکلی، بدغذایی و سوء تغذیه، مصرف برخی از داروهای کورتون‌دار مثل پردنیزولون، داروهای ضد تشنج مانند اسیدوالپروئیک و مصرف بی‌رویه هورمون‌ها از جمله علل ابتلا به بیماری کبد چرب هستند.
علایم و نشانه‌های کبد چرب
در بیماری کبد چرب، کبد معمولا علامت خاصی ندارد و به دنبال انجام آزمایشات دوره‌ای، اختلال در آنزیم‌های آن مشخص میشود و یا این که در زمان انجام سونوگرافی به علل دیگر، ابتلا به کبد چرب نیز تشخیص داده میشود. البته اختلالات آنزیمی در کبد چرب معمولا خفیف است و در اکثر موارد موجب افزایش مختصر در آنزیم‌های کبدی میشود. در برخی موارد این بیماری با علایمی مانند خستگی و احساس ناراحتی در قسمت فوقانی شکم همراه است.
درمان کبد چرب
مهمترین روش درمانی در این بیماری، رفع علت زمینه‌ای بروز بیماری است. کاهش وزن در افراد چاق، ترک مصرف مشروبات الکلی، کنترل بیماری دیابت، کاهش چربی‌های خون و تغییر در شیوه زندگی و انجام فعالیت بدنی مهمترین اصول درمان این بیماری است. در صورت درمان کبد چرب می‌توان مانع پیشرفت ضایعه کبدی شد.
آیا کبد چرب قابل درمان است؟
آری. با کاهش وزن (در افراد چاق) یا تغییر در شیوه زندگی (افزایش فعالیت جسمانی، پیاده‌روی و …)، اصلاح رژیم غذایی، قطع مصرف مشروبات الکلی، کنترل دقیق قند خون با کمک پزشک می‌توان در جهت درمان این بیماری نتیجه مطلوبی را به دست آورد. در برخی موارد جهت کنترل این بیماری با توجه به شدت عارضه، از دارو استفاده میشود. داروهایی نظیر اورزوداکسی کولیک اسید، ویتامین E و متفورمین نیز در درمان آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته ذکر این نکته ضروری است که علی‌رغم تجویز دارو، هنوز هم کاهش وزن و تغییر در شیوه زندگی از ارکان اصلی درمان بیماری کبد چرب به شمار می‌روند.
آیا کبد چرب بیماری خطرناکی است؟
در اکثر موارد این بیماری خطرناک نیست. در صورت درمان نشدن به موقع در درازمدت مقادیر زیادی چربی در کبد رسوب می‌کند و موجب بروز التهاب کبدی میشود. این بیماری ممکن است موجب ابتلا به سیروز در کبد شود بنابراین نباید نسبت به این عارضه بی‌تفاوت بود. مصرف برخی از داروها مانند داروهای ضد فشار خون متیل دوپا، داروهای مسکن مثل ایندومتاسین و … و داروهای ضد افسردگی از جمله ایمی پرامین می‌تواند به اختلال در آنزیم‌های کبدی منجر شود که با قطع آنها، میزان آنزیم‌ها طبیعی میشود.
الکل و کبد چرب
در مطالعات انجام شده نقش مصرف الکل در ابتلا به کبد چرب، در انسان و حیوانات به اثبات رسیده است. مصرف همزمان الکل و غذاهای پرچرب این حالت را تشدید می‌کند. کبد چرب به طور شایع، به دنبال مصرف مقادیر اندک یا زیاد الکل، حتی برای مدت زمان کوتاهی، دیده میشود. رسوب چربی در کبد می‌تواند سبب خستگی، ضعف، بی‌اشتهایی، تهوع، احساس ناخوشی در شکم و بزرگی کبد شود. در موارد شدید، زردی نیز عارض میشود. باید توجه داشت که بی‌توجهی به لزوم قطع مصرف الکل می‌تواند سبب تخریب جدی کبد شود.
دیابت شیرین
یکی از مهمترین علل بروز بیماری کبد چرب، بیماری دیابت یا بیماری افزایش غیرطبیعی قند خون است. دیابت یا بیماری قند یکی از بیماری‌های شایع در جهان محسوب میشود. بیماری دیابت به دو دلیل در بدن ایجاد میشود؛ یکی اختلال یا نقص در هورمون انسولین – که از غده لوزالمعده انسان ترشح میشود- و دوم اختلال در جذب و مصرف انسولین توسط سلول بدن به دلیل مقاومت به آن است.
اگر سطح گلوکز خون به علل مختلف به طور غیرطبیعی بالا باشد، بیماری دیابت با علایم و نشانه‌های مانند پرادراری و دفع ادرار بیش از اندازه در شب، نوشیدن مایعات زیاد برای رفع تشنگی شدید و خستگی مفرط بروز می‌کند. دیابت انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین انواع آن، دیابت نوع اول یا دیابت وابسته به انسولین است که در اثر ترشح نشدن انسولین ایجاد میشود و بیشتر در کودکان، نوجوانان و به طور کلی در افراد زیر 30 سال شایع است. در دیابت نوع دوم یا دیابت غیر وابسته به انسولین، انسولین ترشح میشود ولی به عللی موثر واقع نمی‌شود. این نوع دیابت به دیابت بزرگسالان نیز معروف است. افراد بالای 40 سال، کسانی که استعداد چاقی دارند و افرادی که در خانواده آنان سابقه دیابت وجود دارد، بیش از دیگران در معرض این نوع از دیابت هستند.
دیابت اگر به خوبی کنترل نشود، عوارض متعددی را برای بیماری ایجاد می‌کند. یکی از این عوارض کبد چرب است. کبد چرب در دیابت نوع یک شایع نیست ولی در نیمی از مبتلایان به دیابت نوع دو دیده میشود. علت ترشح چربی در کبد مبتلایان به دیابت قندی نوع دو، افزایش اسیدهای چرب با منشأ غذایی و متابولیسم مواد نشاسته‌ای و تبدیل آنها به اسیدهای چرب است.
دیابت بیماری است که در حال حاضر قابل درمان نیست ولی قابل کنترل است. با کنترل این بیماری از عوارض آن جلوگیری میشود. هدف از درمان این بیماری، حفظ قند خون در دامنه طبیعی است و یکی از روش‌های درمانی آن، کنترل رژیم غذایی است. اگر چاق هستید، کم تحرک هستید و سابقه ابتلا به دیابت در خانواده به ویژه مادر و پدر دارید در معرض ابتلا به کبد چرب هستید.
اختلالات چربی خون
افزایش چربی‌های خون می‌توانند منجر به ابتلا به کبد چرب شوند. اختلالات چربی اغلب در افراد چاق و با سابقه بیماری دیابت در خانواده همراه است ولی در برخی افراد لاغر نیز به دلیل سابقه خانوادگی دیده می‌شوند.
به منظور کاهش چربی‌های خون رعایت نکاتی مانند کاهش مصرف چربی اشباع شده در غذای مصرفی، زدودن کالری‌های اضافی، افزایش مصرف فیبرهای غذایی، قطع مصرف الکل، قطع استعمال دخانیات، وجود برنامه منظم ورزشی و مصرف بیشتر ماهی سفید الزامی است.
چاقی و کبد چرب
کبد چرب در افراد چاق شایع است و در 80 تا 90 درصد موارد چاقی مفرط دیده میشود. عواملی چون عدم تکامل جسمانی، توسعه تکنولوژی، زندگی ماشینی، شهرگرایی، تن‌آسایی، رفاه مادی، مصرف بی‌رویه مواد غذایی موجب شده است تا چاقی روز به روز بیشتر شود. بر اساس قد و سن افراد می‌توان وزن ایده‌آل را از روی جداول بررسی کرد. هنگامی که انرژی ورودی بیش از حد مصرفی باشد، کالری اضافه در بافت چربی ذخیره میشود و اگر این حالت طولانی مدت باشد، فرد چاق میشود. افراد چاق نسبت به افراد دارای وزن طبیعی نسبت به بو یا مزه غذا به میزان بیشتری پاسخ می‌دهند. باید توجه داشت که زیاد خوردن یک علت مهم چاقی است ولی تنها علت نیست بلکه عوامل دیگری مانند تاثیرات محیطی، فرهنگی و ژنتیکی همگی در بروز چاقی دخالت دارند.
برای کاهش وزن در قدم اول باید به شیوه زندگی فرد توجه داشت و رژیم غذایی با محدودیت کالری را به اجرا درآورد ولی رژیم‌های غذایی سخت و طاقت‌فرسا مناسب نیست. مشکل عمده در درمان چاقی، کاهش وزن نیست بلکه حفظ وزن کاهش یافته است. متاسفانه تعداد معدودی از بیماران به طور دایم کاهش وزن خود را حفظ می‌کنند. بدیهی است که دیابت و بالا بودن چربی خون در افراد چاق نیز دیده میشود و این دو عامل در ابتلا به کبد چرب کمک موثر است.
نقش ورزش در کاهش وزن
انجام تمرینات ورزشی خاص گروه یا قشر خاصی از جامعه نیست. افراد در همه سنین باید ورزش کنند. ورزش تاثیر جدی در جلوگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها و حفظ سلامت و حتی روح آدمی دارد. وزن ایده‌آل با تمرینات ورزشی، تنها همراه با یک رژیم غذایی مناسب و صحیح به دست می‌آید. ورزش، هر چند به میزان اندک ولی مداوم و روزانه در طول یک سال موجب کاهش وزن قابل توجهی در افراد چاق میشود.
دستورات زیر را در ورزش کردن رعایت کنید:
فعالیت‌های ورزشی خود را به صورت منظم و مدون به اجرا درآورید. انجام تمرینات ورزشی پراکنده و بدون نظم برای شما فایده‌ای ندارد. بهتر است در زمان‌های معینی از روز به ورزش بپردازید. زمان مناسب ورزش، صبح‌ها پس از برخاستن از خواب و قبل از صرف صبحانه است. برای این‌که انجام فعالیت‌های ورزشی سبب تاخیر در رسیدن شما به محل کارتان نشود، زودتر بیدار شوید و یا پس از ادای نماز صبح نخوابید.
ورزش نه تنها وزن اضافی بدن شما را کم می‌کند، بلکه قدرت عضلات شما را نیز بهبود می‌بخشد.این قانون کلی را هرگز فراموش نکنید «از فشار آوردن بیش از حد به خود» خودداری کنید. فعالیت‌های ورزش خود را از مقادیر کم شروع کنید و به تدریج بر میزان آن بیفزایید. شما باید آستانه خستگی خود را بشناسید. خودتان را بیش ازحد خسته نکنید.
علل متفرقه ابتلا به کبد چرب
باید توجه داشت که مسمومیت با برخی سموم و حلال‌ها می‌تواند به بروز کبد چرب به شکل خطرناک منجر شود. مصرف خوراکی برخی داروها مثل تتراسیکلین، اسیدوالپروئیک و آمیودارون و مواد کورتون‌دار از علل کبد چرب هستند.
آیا می‌توان چربی را از برنامه غذایی حذف کرد؟
چربی‌ها در بعضی از منابع غذایی مانند روغن و چربی اطراف گوشت به سهولت قابل رویت هستند ولی 60 درصد بقیه چربی‌ها مثل چربی موجود در زرده تخم‌مرغ، شیر، دانه‌های غلات و آجیل قابل رویت نیستند. میزان مصرف چربی هر فرد، تحت تاثیرعوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، جغرافیایی و نژادی قرار دارد. به هر حال در تمام غذاهای حیوانی مقدار زیادی چربی وجود دارد و غذاهای گیاهی حاوی چربی کمتری هستند. چربی‌ها به عنوان منبع تامین انرژی فشرده و دارا بودن ویتامین‌هایA، D، K، E برای بدن ضروری است پس نمی‌توان به صورت صد درصد چربی‌ها را از غذای خود حذف کرد.
رژیم غذایی و چند دستور بهداشتی
ورزش و حفظ تناسب عمومی بدن و حفظ وزن در حد مطلوب بسیار حائز اهمیت است. چربی‌های اشباع شده را از رژیم غذایی حذف واز مصرف شیر و ماست پرچرب خودداری کنید و به جای مصرف کره و روغن حیوانی از مارگارین یا روغن‌های مایع با چربی‌های اشباع نشده بهره ببرید و در پختن غذا از حداقل مقدار روغن استفاده کنید.
مصرف جگر، مغز، قلوه و کله پاچه، شیرینی‌جات و تنقلات ممنوع است. میوه‌جات و سبزیجات بیشتری مصرف کنید. به سالاد خود سس اضافه نکنید. آبلیمو چاشنی مناسبی برای سس است. مصرف گوشت ماهی و مرغ از گوشت قرمز بهتر است.
انتهای پیام