ایا قرص خواب باعث چاقی میشود
اضافه وزن یكی از عوارض جانبی بعضی داروها به‌حساب می‌آید. البته این موضوع دلیل نمی‌شود مصرف داروها را قطع كنید و سلامت‌تان را به خطر بیندازید بلكه می‌توانید با كمی تغییر در سبك زندگی یا جایگزین كردن داروهای خود با داروهای دیگر، تحت‌نظر پزشك معالج از این عارضه جلوگیری كنید. دكتر سروش شمشیری، داروساز، شما را در این زمینه راهنمایی می‌كند.
شاید آب آورده‌اید!
داروها اغلب به خودی خود باعث چاقی نمی‌شوند بلكه عوارض جانبی‌شان با اضافه‌وزن همراه هستند. برای مثال بعضی داروها اشتها را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند در مصرف غذا زیاده‌روی كنید. بعضی دیگر نیز بر روند جذب و ذخیره‌سازی گلوكز توسط بدن تاثیر می‌گذارند و از این طریق باعث تجمع چربی در بخش میانی بدن می‌شوند.
بعضی‌ها نیز با ایجاد تغییر در متابولیسم بدن، سرعت سوخت‌وساز كالری‌ها را كاهش می‌دهند. گروهی دیگر نیز باعث افزایش تنگی نفس و خواب‌آلودگی می‌شوند و به این ترتیب ورزش كردن را دشوار می‌كنند. بعضی داروها هم باعث احتباس آب در بدن می‌شوند كه البته این نوع اضافه‌وزن به‌دلیل افزایش بافت چربی اتفاق نمی‌افتد و فقط حاصل از تجمع آب است، بنابراین چنین اضافه وزنی دائمی نیست و هر زمان كه دوره مصرف دارو به اتمام برسد و بیماری زمینه‌ای برطرف شود، وزن‌تان هم به میزان قبل بازمی‌گردد.
خود را با بقیه مقایسه نکنید
میزان اضافه‌وزن به‌دنبال مصرف دارو در افراد مختلف، متفاوت است. البته این موضوع به نوع دارو هم بستگی دارد. بعضی‌ها ممكن است طی یك سال فقط یک یا دو كیلو وزن اضافه كنند درحالی كه بعضی دیگر 5 تا 10 كیلوگرم یا حتی بیشتر چاق می‌شوند.
در واقع از آنجایی كه بیشتر این داروها در دوره‌های طولانی‌مدت و برای بیماریهای مزمن مصرف می‌شوند، اضافه‌وزن‌شان بیشتر به چشم می‌آید. در هر صورت نباید خود را با افرادی كه از داروهای مشابه استفاده می‌كنند، مقایسه كنید. عوارض داروها در همه افراد یكسان نیست. یك داروی خاص ممكن است در فردی باعث اضافه‌وزن و در فردی دیگر باعث كاهش وزن شود، بنابراین حتما در این مورد با پزشك خود مشورت كنید.
داروهای مختلفی می‌توانند با عارضه جانبی چاقی و اضافه‌وزن همراه باشند كه در اینجا به 10 گروه از آنها اشاره خواهیم كرد:
انسولین
خوش‌اشتهای‌تان می‌كند!
انسولین‌هایی همچون لیسپرو، آسپارت و گلولیزین می‌توانند باعث افزایش وزن شوند اما انسولین‌های طولانی اثر، تاثیر كمتری بر چاقی دارند. متاسفانه بسیاری از بیماران فكر می‌كنند كه با تزریق انسولین می‌توانند هرقدر كه می‌خواهند غذا بخورند؛ بنابراین بعضی آنها در مدت 6 ماه تا 15كیلوگرم هم وزن اضافه می‌كنند!
بعضی پزشكان هم برای كنترل قند خون بالای بیمار در ابتدای درمان، دوز بالایی از انسولین را تجویز می‌كنند و به‌همین دلیل فرد دچار علائم افت قندخون میشود، درنتیجه بیشتر از حد معمول مواد غذایی مصرف می‌كند و چاق میشود، درحالی كه انسولین باید تدریجی تجویز شود.
قرص‌های دیابت
هم چاق می‌كنند هم لاغر!
تعدادی از داروهای دیابت نوع دو باعث كاهش وزن و بعضی دیگر باعث افزایش وزن می‌شوند. داروهای حاوی سولفونیل اوره ازجمله دیابینیز، اینسولاز، گلیپیزاید، گلیبوراید، گلیمیپراید، كلرپروپامید و تولبوتامید باعث تحریك تولید و فعالیت انسولین می‌شوند. انسولین نیز كاهنده قندخون و افزایش‌دهنده اشتها است. این داروها معمولا طی 3 تا 12 ماه اول درمان بیشتر از 5كیلوگرم اضافه‌وزن ایجاد می‌كنند.
تیازولیدین دیون (پیوگلیتازون) نیز از دیگر داروهای دیابت است كه می‌تواند باعث افزایش وزن شود. اما در مقابل، داروهایی همچون متفورمین، اگزناتاید، سیتاگلیپتین، پراملینتاید و آكاربوز به كاهش وزن كمك می‌كنند یا اینكه بر وزن بی‌اثر هستند.
داروهای كاهنده فشارخون
كالری سوزی را كند می‌كنند
بتابلوكرها مثل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول كه برای درمان فشارخون بالا به‌كار می‌روند هم می‌توانند باعث افزایش وزن شوند. برای مثال افرادی كه از آتنولول استفاده می‌كنند در ماه‌های اول مصرف به‌طور متوسط 2.5 كیلوگرم به وزن‌شان اضافه میشود. درواقع این داروها سرعت سوزاندن كالری را كاهش داده و باعث خستگی و حس رخوت می‌شوند. افزایش مصرف موادغذایی فیبردار و كم‌كالری می‌تواند در تعدیل اثرات جانبی این داروها موثر باشد.
كورتون‌ها
آب را در بدن حبس می‌كنند!
كورتیكواستروئیدها ازجمله بتامتازون، دگزامتازون، هیدروكورتیزون، تریامسینولون، كلوبتازول، فلوسینولون و… معمولا برای درمان آرتریت روماتوئید، آسم، حساسیت یا دیگر بیماریهای خود ایمنی به كار می‌روند و التهابات دردناك را تسكین می‌دهند. اما در عین حال اگر طولانی‌مدت و در دوزهای مكرر مصرف شوند میزان جذب آب توسط بدن را افزایش می‌دهند.
علاوه براین، چون فرد مبتلا به این بیماری‌ها تحرك كمتری دارد، كالری كمتری می‌سوزاند و دچار اضافه‌وزن میشود. پردنیزولون و كورتیزون نیز كه برای درمان روماتیسم ماهیچه‌ای به‌كار می‌روند در بیش از 50درصد از بیماران طی یک سال اول مصرف باعث 2 تا 13كیلوگرم اضافه وزن می‌شوند.
كورتیكواستروئیدهای استنشاقی برای درمان آسم مثل بودزوناید، سیكلزوناید و فلوتیكازون هم دارای عارضه افزایش وزن هستند. ورزش، رژیم غذایی و گاهی مصرف همزمان متفورمین می‌تواند اضافه‌وزن حاصل از این داروها را كاهش دهد.
داروهای ضد روان پریشی
هم آرام می‌شوید هم گرسنه!
داروهای ضد روان پریشی ازجمله هالوپریدول، لوكساپین، كلوزاپین، كلرپرومازین، فلوفنازین، ریسپریدون، الانزاپین و كوئتیاپین كه معمولا برای درمان اسكیزوفرنی و افسردگی دوقطبی كاربرد دارند هم می‌توانند باعث افزایش اشتها و وزن شوند. اما نگران نباشید، برای جلوگیری از این عارضه می‌توان تحت نظر پزشك آنها را با داروهایی جایگزین یا همزمان از داروی متفورمین استفاده كرد.
داروهای ضدتشنج و میگرن
15 كیلوگرم افزایش وزن در 3 ماه!
مصرف داروهای ضدتشنج مثل والپروئیك اسید ممكن است با 15 تا 20كیلوگرم اضافه‌وزن همراه باشد. والپروئیك اسید دارویی است كه برای درمان اختلال دو قطبی، صرع، تشنج و پیشگیری از میگرن استفاده میشود. البته این دارو در بعضی افراد ممكن است باعث كاهش وزن شود. داروهای كاربامازپین و گاباپنتین نیز طی 3 ماه اول درمان می‌توانند تا 15كیلوگرم اضافه‌وزن ایجاد كنند.
داروهای ضدآلرژی
خواب آلودگی و فرار از ورزش!
«آنتی هیستامین» یكی از تركیبات مهم در داروهای ضدحساسیت به‌شمار می‌آید و نمی‌توان آن را از فرمول دارو حذف كرد. این ماده فعالیت آنزیم تنظیم كننده اشتها را در بدن مختل می‌كند. داروهایی كه حاوی «دیفن هیدرامین» هستند نیز با افزایش خواب آلودگی باعث كاهش فعالیت بدنی می‌شوند، بنابراین مصرف طولانی‌مدت آنها می‌تواند با افزایش وزن همراه باشد.
داروهای ضدبارداری
ذخیره‌سازی چربی را افزایش می‌دهند
اغلب قرص‌های پیشگیری‌كننده از بارداری از دو هورمون پروژسترون و استروژن تشكیل شده‌اند و از تخمك گذاری جلوگیری می‌كنند. این قرص‌ها تاحدودی می‌توانند باعث اضافه‌وزن شوند زیرا استروژن باعث افزایش ذخیره‌سازی چربی توسط ارگان‌های بدن میشود كه البته این موضوع حین بارداری یك ضرورت محسوب میشود. در صورتی كه از این داروها استفاده می‌كنید، بهتر است هر چند وقت یك بار روش خود را با مشاوره پزشك تغییر دهید و از دیگر راه‌های ضد بارداری كمك بگیرید.
داروهای هورمونی و استروژن
از سرعت متابولیسم می‌كاهند
در دوران یائسگی میزان ترشح هورمون استروژن در بدن خانم‌ها كاهش پیدا می‌كند، به همین دلیل فرد دچار علائمی چون گرگرفتگی و عرق كردن‌های شبانه میشود. برای رفع این وضعیت پزشك معمولا هورمون درمانی با استروژن را تجویز می‌كند اما این روش خود باعث احتباس آب و افزایش وزن میشود، با افزایش وزن، متابولیسم هم كند‌تر میشود، بنابراین كسانی كه تحت هورمون درمانی هستند باید برنامه غذایی خود را تغییر دهند و به‌طور منظم ورزش كنند.
داروهای روان درمانی و ضد افسردگی
فریب كاهش وزن اولیه را نخورید!
داروهای روان درمانی و اعصاب ازجمله ضدافسردگی‌های 3 حلقه‌ای اغلب حدود 4كیلوگرم در ماه اضافه‌وزن ایجاد می‌كنند. تعداد كمی از افراد نیز با مصرف آنها طی 2تا 6 ماه بین 15 تا 20كیلوگرم وزن اضافه می‌كنند.
ازجمله این داروها می‌توان به آمی تریپتیلین، دوكسپین، ایمی پرامین، نورتریپتیلین، تریمیپرامین و میرتازاپین اشاره كرد. مهاركننده‌های بازجذب سروتونین مانند سرترالین، فلوكستین، پاروكستین و فلووكسامین نیز در تعداد كمی از افراد ابتدا باعث كاهش وزن شده و بعد از 6 ماه باعث افزایش وزن می‌شوند. لیتیوم هم در 11 تا 65درصد از افراد طی 6 تا 10سال مصرف، حدود 10كیلوگرم اضافه‌وزن ایجاد می‌كند.
4 نكته مهم برای جلوگیری از چاقی دارویی!
اگر در چند ماه اخیر رژیم غذایی و فعالیت بدنی‌تان را تغییر نداده و در عین حال دچار اضافه‌وزن شده‌اید و فكر می‌كنید داروهایتان مقصر هستند، به این 4 نكته توجه كنید:
1. اولین و مهم‌ترین نكته اینكه هیچ‌وقت بدون مشورت پزشك داروهایتان را قطع نكنید یا دوز آنها را كاهش ندهید. شاید مصرف این دارو برای شما بسیار مهم‌تر از اضافه‌وزنی باشد كه پیدا كرده‌اید.
2. همیشه قبل از اینكه پزشك دارویی برایتان تجویز كند حتما در مورد چاق‌كننده بودن آن سوال كنید. گاهی اوقات پزشك می‌تواند داروهایتان را با داروهای دیگری جایگزین كند تا دچار اضافه‌وزن نشوید و در عین حال تاثیر درمانی هم از آن بگیرید.
3. اضافه‌وزن حاصل از مصرف دارو معمولا طی 6 ماهه اول درمان نشان داده میشود. اگر میزان اضافه‌وزن‌تان خیلی زیاد است حتما موضوع را با پزشك خود درمیان بگذارید زیرا چاقی می‌تواند بیماری‌تان را تشدید كند و خطر ابتلا به سندروم متابولیك، دیابت، فشارخون بالا، چربی خون بالا و آرتروز را افزایش دهد.
4. اگر مجبورید از داروهایی با عارضه اضافه‌وزن استفاده كنید، برای جلوگیری از چاقی یا كمك به كاهش وزن خود یك دفترچه یادداشت تهیه كنید و هرچه می‌خورید را همراه با زمان آن یادداشت كنید. به این ترتیب كنترل خیلی بهتری روی كالری‌های مصرفی خواهید داشت.
همچنین باید سعی كنید فعال‌تر باشید؛ به جای اینكه تلویزیون ببینید یا قهوه بنوشید همراه با خانواده یا دوستان به پیاده‌روی بروید. فعالیت باعث سوختن كالری میشود كه خود تاثیر افزایش وزن حاصل از هر دارویی را خنثی می‌كند.
منبع: مجله سیب سبز
نام تجاری داروی ماپروتیلین
Ludiomil
کاربرد داروی ماپروتیلین
افسردگی و اضطراب
اشکال دارویی ماپروتیلین
قرص
اطلاعات دارویی ماپروتیلین
داروی ماپروتیلین متعلق به دسته‌ای از داروها به نام ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای است که برای درمان انواع مختلف افسردگی و اضطراب مربوط به آن استفاده میشود و به بهبود خلق و خو و روحیه افراد کمک می‌کند.
داروی ماپروتیلین مواد شیمیایی مغز را که ممکن است در افراد مبتلا به اختلالات افسردگی نامتعادل باشد، تحت تأثیر قرار می‌دهد.
شما می‌توانید تمامی سؤالات خود را در مورد داروی ماپروتیلین، از قبیل عوارض مصرف طولانی مدت ماپروتیلین، آیا قرص ماپروتیلین باعث چاقی میشود؟ آیا ماپروتیلین خواب آور است؟ و … را به صورت ۲۴ ساعته و آنلاین از روانپزشک آنلاین بپرسید.
مقدار و روش مصرف داروی ماپروتیلین
- قبل از شروع درمان با داروی ماپروتیلین (Maprotiline) بروشور دارویی داخل بسته را به دقت مطالعه کنید. این بروشور به شما کمک می‌کند تا اطلاعات جامعی را راجع به دارو به دست آورده و از عوارض جانبی احتمالی آن مطلع شوید. همچنین اگر در رابطه با مصرف آن با سؤالاتی روبرو هستید با پزشک خود مشورت نمایید.
- دوز و مقدار داروی ماپروتیلین از فردی به فرد دیگر متفاوت است. لذا دارو را دقیقاً همانطور که پزشک برایتان تجویز کرده است، استفاده نموده و از کم یا زیاد کردن خودسرانه مقدار و مدت زمان مصرف اجتناب نمایید.
- در صورت فراموش کردن یک نوبت مصرف دارو، اگر رژیم درمانی به صورت چند نوبت در روز باشد، به محض به یاد آوردن، آن نوبت را مصرف کنید. ولی اگر تقریباً زمان مصرف نوبت بعدی باشد، از مصرف نوبت فراموش شده و دو برابر کردن مقدار مصرف بعدی خودداری کنید. اگر رژیم درمانی به صورت مصرف هنگام خواب باشد، از مصرف نوبت فراموش شده هنگام صبح خودداری نمایید، بهتر است در این مورد با پزشک مشورت کنید.
- پزشک ممکن است در ابتدا درمان را با دوز کم داروی ماپروتیلین شروع کرده و به تدریج دوز آن را افزایش دهد.
- داروی ماپروتیلین را به طور منظم و در ساعات مشخصی از روز مصرف کنید.
- دوره درمان را کامل کنید حتی اگر مدتی پس از مصرف دارو احساس بهبودی کردید.
- از قطع خودسرانه داروی ماپروتیلین بپرهیزید، این دارو باید تحت نظر پزشک و به صورت تدریجی قطع شود.
- دستیابی به اثر درمانی مطلوب این دارو، ممکن است 2 تا 3 هفته زمان ببرد.
- چنانچه مدتی پس از مصرف داروی ماپروتیلین شرایطتتان بهبود نیافت و یا حتی بدتر شد (مانند بدتر شدن احساس غمگینی یا افکار خودکشی) به پزشک خود اطلاع دهید.
- عوارض قطع ناگهانی قرص ماپروتیلین: با قطع ناگهانی این دارو ممکن است برخی شرایط بدتر شده و عوارضی از جمله تغییرات خلقی، سردرد و خستگی را تجربه کنید.
موارد منع مصرف داروی ماپروتیلین
- به تاریخ انقضای داروی ماپروتیلین (Maprotiline) توجه کنید و اگر دارویی که در دستتان است تاریخ انقضای آن تمام شده است، از مصرف آن خودداری کنید.
- هرگز داروی ماپروتیلین را به فرد دیگری حتی با علائم مشابه خودتان تجویز نکنید.
چنانچه شرایط یا بیماری خاصی دارید، قبل از تجویز داروی ماپروتیلین، پزشک را مطلع سازید. به ویژه اگر شرایط زیر را دارید:
- حساسیت به این دارو یا دیگر داروها و مواد
- بارداری یا قصد باردار شدن. جهت کسب اطلاعات لازم در مورد مصرف قرص ماپروتیلین در بارداری یا عوارض ماپروتیلین برای جنین، می‌توانید با پزشک آنلاین زنان و زایمان مشورت نمایید.
- شیردهی
- سابقه صرع یا حملات تشنجی
- شرایطی که ممکن است خطر تشنج را افزایش دهد (مانند سایر موارد بیماری مغزی، ترک الکل یا آرام بخش)
- سابقه شخصی یا خانوادگی اختلالات روحی یا خلقی (مانند اختلال دو قطبی، روان پریشی، اسکیزوفرنی)
- سابقه خانوادگی خودکشی
- مشکلات تنفسی (مانند آسم)
- مشکلات قلبی- عروقی (مانند حمله قلبی اخیر، نارسایی قلبی، ضربان قلب آهسته، سابقه شخصی یا خانوادگی طولانی شدن QT)
- اختلالات خونی یا سابقه خونریزی
- سابقه شخصی یا خانوادگی گلوکوم با زاویه بسته
- افزایش فشار داخل چشم
- پرکاری تیروئید
- مشکلات کبدی
- مشکلات کلیوی
- مشکلات ادرار (مانند بزرگ شدن پروستات)
- مقادیر کم پتاسیم یا منیزیم در خون
- الکلیسم حاد
- تعریق شدید، اسهال یا استفراغ
- اگر طی دو هفته گذشته داروهای ضد افسردگی مانند مهار کننده‌های MAO مصرف کرده‌اید
موارد هشدار و احتیاطات ویژه حین مصرف داروی ماپروتیلین
- در مدت درمان با این دارو به طور منظم به پزشک مراجعه نموده و چنانچه آزمایشاتی برایتان تجویز شد آنها را انجام دهید.
- افراد مسن ممکن است نسبت به عوارض جانبی این دارو حساس‌تر باشند.
- چنانچه جراحی در پیش دارید، پزشک را از مصرف داروی ماپروتیلین مطلع سازید.
- اگر دیابت دارید، این دارو ممکن است کنترل قند خون را دشوار کند. لذا به طور منظم قند خون خود را چک کرده و نتایج را با پزشک در میان بگذارید.
- در مدت درمان با داروی ماپروتیلین، به دلیل احتمال بروز سرگیجه، از تغییر وضعیت ناگهانی (برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده) بپرهیزید.
- در مدت درمان با این دارو، از مصرف نوشیدنی‌های الکلی بپرهیزید.
- داروی ماپروتیلین ممکن است حساسیت نسبت به نور خورشید را افزایش دهد لذا مدت زمان کمتری را زیر آفتاب بمانید و از لباس‌ها و ضد آفتاب‌های مناسب استفاده کنید. در صورت بروز آفتاب سوختگی، تاول‌ها یا قرمزی پوست، فوراً به پزشک اطلاع دهید.
- داروی ماپروتیلین ممکن است باعث بروز سرگیجه، خواب آلودگی یا تاری دید در شما شود، لذا قبل از انجام کارهایی مانند رانندگی یا کار با ماشین آلات که به دقت نیاز دارند، از هوشیاری خود مطمئن شوید.
تداخلات دارویی ماپروتیلین
تداخلات دارویی ممکن است عملکرد و تأثیر داروها را تغییر دهد یا باعث افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آنها شود. بنابراین برای مصرف این دارو، لیست تمام داروهایی که مصرف می‌کنید اعم از داروهای تجویزی و غیرتجویزی (گیاهی، مکمل و …) را با روانپزشک خود در میان بگذارید.
از جمله داروهایی که با داروی ماپروتیلین تداخل دارند، عبارتند از:
- مهارکننده‌های MAO (مانند ایزوکربوکسازید، لینزولید)
- داروهای ضد افسردگی (مانند SSRIها از جمله پاروکستین، فلوکستین، فلووکسامین)
- آنتی هیستامین‌ها (مانند ستیریزین، دیفن هیدرامین)
- داروهای خواب و یا اضطراب (مانند آلپرازولام، دیازپام، زولپیدم)
- شل کننده‌های عضلانی و داروهای ضد درد و مسکن (مانند کدئین)
- داروهای آنتی کولینرژیک (مانند بنزوتروپین، آلکالوئیدهای بلادونا)
- داروهای درمان ضربان قلب نامنظم (مانند کینیدین، پروپافنون، فلکاینید)
- مکمل‌های تیروئید
- برخی داروهای فشارخون (دارای اثرات مرکزی) مانند کلونیدین، گوانابنز، رزرپین
- آنتی بیوتیک‌های ماکرولید (مانند اریترومایسین)
- آمیودارون
- دوفتیلید
- پیموزاید
- پروکائین آمید
- کینیدین
- سوتالول
- سایمتیدین
- تربینافین
عوارض جانبی داروی ماپروتیلین
همه داروها ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند. اما بسیاری از مصرف‌کنندگان نیز هیچ نوع عارضه‌ای بروز نمی‌دهند. یکسری از عوارض نیز بعد از گذشت مدت کوتاهی از مصرف دارو، از بین می‌روند. در صورت بروز هریک از عوارض زیر با مصرف داروی ماپروتیلین با پزشک مشورت نمایید.
در صورت تداوم یا بدتر شدن هریک از عوارض زیر با پزشک مشورت نمایید:
- خواب آلودگی
- سرگیجه
- تاری دید
- خشکی دهان
- یبوست
- مشکل در دفع ادرار
در صورت بروز عوارض زیر، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید:
- تغییرات ذهنی یا خلقی (مانند اضطراب، تحریک، گیجی)
- لرزش
- سوزش سر دل
- درد شدید معده یا شکم
در صورت بروز عوارض زیر، فوراً به اورژانس مراجعه نمایید:
- تشنج
- سرگیجه شدید
- غش کردن
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- درد، تورم یا قرمزی چشم
- گشاد شدن مردمک چشم
- تغییرات بینایی (مانند دیدن رنگین کمان در اطراف چراغ در شب)
- بروز واکنش‌های آلرژیک مانند سرگیجه شدید، تنگی نفس، بثورات پوستی، خارش، ورم (به ویژه صورت، زبان یا گلو)
مسمومیت دارویی با داروی ماپروتیلین
- این دارو را بیش از میزان تجویز شده توسط پزشک، مصرف نکنید.
- چنانچه فردی بیش از حد از داروی ماپروتیلین مصرف کرده و علائمی مانند تنگی نفس در او دیدید، یا به طور ناگهانی بیهوش شد، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
شرایط نگهداری داروی ماپروتیلین
- دارو را دور از دسترس کودکان نگه دارید
- دارو را در جایی خشک و خنک و به دور از گرما و تابش نور مستقیم نگه دارید.
باتوجه به وضعیت کنونی پاندمی ویروس کرونا، در صورت عدم تمایل به مراجعه حضوری می‌توانید با مراجعه به وب سایت و یا اپلیکیشن پذیرش ۲۴، به صورت ۲۴ ساعته و آنلاین، از طریق مشاوره تلفنی و متنی با مجرب‌ترین روانپزشک آنلاین، تلفنی و متنی مشاوره بگیرید.
بر اساس اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ایالات متحده، از هر 3 نفر 1 نفر خواب کافی ندارد. برای همه‌ی ما پیش آمده است که برخی شب‌ها نتوانیم به میزان توصیه شده یعنی 7 الی 9 ساعت، بخوابیم. بعد از یک شب بی‌خوابی احساساتی مثل خستگی، منگی و بدخلقی به سراغمان می‌آید و بعد از پایان ساعت کاری، حتی فکر کردن به فعالیت‌های دیگر غیرممکن به نظر می‌رسد. آیا بی‌خوابی و کم خوابیدن برای شما تبدیل به یک عادت شده است؟ باید بدانید که تأثیر نداشتن خواب کافی روی سلامت کلی بدن، بسیار فراتر از صرف کاهش سطح انرژی و عملکرد مغز است. آیا کم خوابی باعث چاقی میشود و متابولیسم بدن را به هم می‌ریزد؟ در این مقاله به تاثیر بی خوابی در افزایش وزن و خطر ابتلا به دیابت نوع 2 می‌پردازیم.
در دنیایی که از کم‌خوابی به عنوان یکی از شاخص‌های مثبت برای رسیدن به دستاوردهای بزرگ استقبال میشود، افراد بسیاری ممکن است چشم خود را روی نقش مهم خواب در عملکرد بدن، خصوصا فرایند متابولیسم ببندند.
بسیاری از عناصر زندگی مثل کار، خانواده، تعهدات شخصی و فاکتورهای جسمی و ذهنی دیگر، ممکن است منجر به بروز استرس در شما شود و در نتیجه نتوانید به اندازه‌ی کافی بخوابید. خواب ناکافی و استرس مداوم از عوامل مهم بروز اختلالات متابولیسم مثل چاقی و دیابت نوع 2 محسوب می‌شوند.
عوامل زیادی در ارتباط بین بی‌خوابی، خواب بی‌کیفیت و نامنظم شدن متابولیسم دخیل هستند؛ از جمله فشار بیش از حد روی سیستم اعصاب سمپاتیک، به هم خوردن تعادل هورمونی و بروز التهاب.
حتی اگر تصور می‌کنید خوب غذا می‌خورید و انرژی کافی دارید، توجه نکردن به خواب کافی می‌تواند جلوی بهره‌وری کامل شما را بگیرد و شما را ضعیف کند. در ادامه دلایل این موضوع را توضیح می‌دهیم.
خواب روی متابولیسم شما تأثیر می‌گذارد
کم‌خوابی تأثیر قابل توجهی روی متابولیسم می‌گذارد و باعث ترشح هورمون استرس میشود؛ هر دوی این عوامل با چاقی و سندرم متابولیک (metabolic syndrome) در ارتباط هستند.
خواب ناکافی با تغییر در «محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال» (HPA Axis) در ارتباط است. این محور بخشی از سیستم عصبی است که «پاسخ جنگ و گریز» (stress response) شما را کنترل می‌کند. فعالیت بیش از حد محور HPA، کم‌خوابی و استرس مداوم، همگی می‌توانند به اختلال در عملکرد متابولیسم بدن منجر شوند.
نخوابیدن به میزان کافی همچنین باعث نامنظم شدن ترشح هورمون کورتیزول میشود. این هورمون به مغز شما در کنترل روحیه، انگیزه و ترس کمک می‌کند. ترشح هورمون کورتیزول هم توسط محور HPA کنترل میشود.
بیشتر بخوانید: 9 علامت خاموش که نشان می‌دهد به خوبی از خودتان مراقبت نمی‌کنید
هورمون کورتیزول که در زمان استرس آزاد میشود، ضربان قلب، فشار خون، قند خون، شدت تنفس و تنش عضلات را افزایش می‌دهد. هورمون کورتیزول نقش مهمی در بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می‌کند؛ به همین دلیل بسیار مهم است که به میزان مناسب و در زمان مناسب ترشح شود. ترشح بیش از حد کورتیزول در نامنظم شدن متابولیسم نقش دارد که می‌تواند به افزایش وزن و دیگر اختلالات در متابولیسم منجر شود.
تحقیقات نشان داده در افرادی که دچار کم‌خوابی هستند، میزان کاهش غلظت کورتیزول خون در اوایل عصر، 6 برابر آهسته‌تر از افرادی است که به میزان کافی خوابیده‌اند. سطح بالای کورتیزول در بدن می‌تواند باعث مقاومت به انسولین شود و مقاومت به انسولین یکی از عوامل خطر برای سندرم متابولیسم، چاقی و دیابت است.
خواب روی اشتهای شما تأثیر می‌گذارد
خواب از طریق تأثیر گذاشتن روی هورمون‌هایی که اشتها را تنظیم می‌کنند، نقش بسیار مهمی در فرآیندهای متابولیک بدن شما بازی می‌کند.
بدن شما 2 هورمون بسیار مهم تولید می‌کند که روی اشتها تأثیرگذار هستند؛ هورمون لپتین و هورمون گرلین. گرلین هورمون تحریک‌کننده‌ی اشتهاست و لپتین هورمونی است که باعث احساس سیری میشود و ما را به دست کشیدن از غذا تشویق می‌کند.
در یک تحقیق مهم، محققین پی بردند در کسانی که کمتر از 8 ساعت می‌خوابند، میزان BMI یا شاخص توده‌ی بدنی با میزان کاهش خواب متناسب بود. نکته‌ی بسیار جالب این بود که افرادی که کمتر خوابیده بودند هورمون گرلین بالاتر و لپتین پایین‌تری از افرادی داشتند که بیشتر خوابیده بودند.
به احتمال زیاد این تفاوت در میزان لپتین و گرین باعث افزایش اشتها میشود و می‌تواند دلیل افزایش میزان BMI در افرادی باشد که خواب کافی نداشته‌اند.
کم‌خوابی می‌تواند توانایی و دقت لپتین برای ارسال پیام سیری به بدن را تغییر دهد و بدن را به اشتباه بیندازد که علی‌رغم دریافت کالری کافی، کالری مورد نیاز خود را دریافت نکرده است.
خواب روی عملکرد سلول‌های چربی شما تأثیر می‌گذارد
در تحقیق جالب دیگری که در دانشگاه شیکاگو انجام شد، محققین پی‌بردند در افرادی که کم‌خوابی دارند، کاهش واکنش به انسولین دیده میشود.
شرکت‌کنندگان در این تحقیق به دو دسته تقسیم شده بودند؛ برای 4 شب متوالی، یکی از دسته‌ها 8 ساعت و دسته‌ی دیگر 4.5 خوابیدند. بعد از 4 شب با 4.5 ساعت خواب در شبانه روز، میزان حساسیت به انسولین در سلول‌های چربی ۳۰ درصد و واکنش کلی بدن به انسولین به طور میانگین ۱۶ درصد کاهش پیدا کرد.
سلول‌های چربی بدن مسؤول ذخیره و آزاد کردن انرژی هستند. انسولین هرگاه میزان اسیدهای چرب و چربی‌ها در خون احتمال آسیب دیدن سایر بافت‌ها را همراه داشته باشد، سلول‌های چربی را به سمت ذخیره کردن هدایت می‌کند که در نتیجه‌ی آن اسیدهای چرب و لیپیدها از جریان خون خارج می‌شوند. زمانی که سلول‌های چربی به درستی نسبت به انسولین واکنش ندهند، چربی در جریان خون باقی می‌ماند و می‌تواند باعث مشکلات بسیار جدی مثل کبد چرب شود.
بیشتر بخوانید: برای خواب راحت چه بخوریم؟
کلام آخر
کم‌خوابی به شیوه‌های گوناگون می‌تواند روی متابولیسم بدن شما تأثیر بگذارد، به افزایش وزن منجز شود و شما را در خطر مبتلا شدن به بیماری‌هایی مانند سندرم متابولیک، چاقی و دیابت نوع 2 قرار دهد.
نداشتن خواب کافی باعث میشود زودتر احساس گرسنگی کنید، به پرخوری تمایل بیشتری داشته باشید و حساسیت بدنتان به انسولین کم شود؛ این عوامل در مجموع می‌تواند به مقاومت به انسولین بینجامد.
بنابراین اهمیت خواب کافی برای سلامت عمومی بدن را دست کم نگیرید. خواب کافی فقط انرژی مورد نیاز شما در روز را تأمین نمی‌کند. ممکن است تصور کنید توانایی تحمل بی‌خوابی‌های مکرر را دارید، اما به احتمال زیاد توانایی تحمل عواقبی که کم‌خوابی روی متابولیسم شما می‌گذارد را نخواهید داشت.
منبع: Health Tap
