حکم شرعی خرید و فروش اسپرم،آیا خرید و فروش اسپرم شرعا حلال است یا حرام ؟

 به گزارش مشرق، خرید و فروش یا بیع یکی از مهم ترین قراردادهای اقتصادی در میان مردم است و نقش بسیار مهمی در روابط اجتماعی دارد. این مسأله همچون سایر فعالیتها باید در محدوده مقررات اسلام انجام گیرد؛ از اینرو یادگیری احکام آن پیش شرط داد و ستد صحیح است.«یاأیهاالذین ءامنوا لاتأکلوا أموالکم بینکم بالباطل إلا أن تکون تجارهً عن تراضٍ منکم.» «ای مۆمنان در اموال یکدیگر تصرف ناروا نکنید، مگر آنکه دادوستدی از روی رضایت باشد.» (سوره نساء، آیه29)مردی به حضرت علی(علیه السلام) عرض کرد: در پی کسب و کار هستم. حضرت فرمودند: آیا از احکام دینی خود اطلاع داری؟ آن مرد گفت: پس از کار چنین خواهم کرد. حضرت فرمودند: «ویحک الفقه ثم المتجر، فأنه من باع واشتری و لم یسأل عن حرام و لا حلال إرتطم فی الربا ثم ارتطم» وای به حالت! نخست احکام را بیاموز سپس به تجارت بپرداز، زیرا هر کس خرید و فروش کند و از حلال و حرام آن نپرسد مکرر در آلودگی ربا فرو می‏رود.(1) این نوشتار برآن است تا انواع خرید و فروش را توضیح داده و خرید و فروش صحیح را بیان نماید.در شرع مطهر اسلام خرید و فروش به پنج دسته واجب، مستحب، مباح، مکروه و حرام تقسیم می‏شود:خرید و فروش واجبانسان باید برای برطرف کردن مخارج زندگی تلاش نماید و این نیز واجب است، کسانی که نتوانند مخارج زندگی خودشان را از طریقی جز خرید و فروش تأمین کنند، بر ایشان واجب است که از طریق خرید و فروش مخارج زندگی خود را تأمین نماید تا محتاج دیگران نشود.خرید و فروش مستحبخرید و فروش برای توسعه در مخارج خانواده و اثاث زندگی و نفع رساندن به دیگران نیز مستحب است. مثلاٌ کشاورزی که با زراعت مخارج زندگیش تأمین می‏گردد مستحب است که خرید و فروش نماید و به مستمندان کمک کند.چند چیز در خرید و فروش مستحب است:1. اینکه فروشنده بین مشتری‏ ها فرق قائل نشود.2. در قیمت جنس سخت‏گیری نکند. برخی از فروشنده‏ ها درصورتی که سود بسیاری در فروش کالا می ‏کند ولی در تخفیف دادن به مشتری خیلی قاطع هستند.3. در صورتی که خریدار از معامله پشیمان شد، فروشنده به فسخ معامله راضی گردد که در شرع مقدس به این امر اقاله می‏گویند. اقاله در اصطلاح فقه، درخواست کردن و موافقت فسخ معامله می باشد؛4. یاد گرفتن احکام آن. البته یادگیری به مقدار حاجت واجب است.امام صادق علیه ‏السلام فرمودند: کسی که می‏خواهد خرید و فروش کند باید احکام آن را یاد بگیرد و اگر پیش از یاد گرفتن احکام آن خرید و فروش کند، بر اثر معامله ‏های باطل و شبهه ‏ناک به هلاکت می ‏افتد.خرید و فروش مکروهبرخی از خرید و فروش‏ های مردم مکروه است از جمله:1. خرید و فروش با افراد پست.2. معامله بین اذان صبح و طلوع آفتاب.3. شغل‏ هایی همچون خرید و فروش جو وگندم و قصابی و کفن فروشی و ملک فروشی.4. تعریف کردن از کالا.5. بدگویی کردن مشتری از کالای فروشنده.6. قسم راست خوردن در برخی از معاملات. (قسم دروغ که حرام است)7. قبل از همه برای خرید وارد بازار شدن و دیرتر از همه خارج شدن.8. تقاضای کم کردن قیمت جنس بعد از معامله.9. خرید و فروش و کسب درآمد در روز عاشورا نیز کراهت دارد.خرید و فروش حرام1. خرید و فروش نجاسات جز خون که برای درمان بیماران خرید و فروش می‏شود. عده‏ای معتقدند که خرید و فروش مواد غذایی حرام ایرادی ندارد در صورتیکه خرید و فروش آن باطل و پول حاصل از درآمد آن حرام است.2.  معامله ربوی، و اجرت در مقابل آن نیز حرام است.3. خرید و فروش کتاب‏های گمراه کننده.4. فروش سلاح به دشمنان اسلام و تقویت نمایی آنها بر ضد مسلمانان.(4)5. خرید و فروش چیزی که از راه دزدی یا قمار به‏دست آمده باشد.6. خرید و فروش عین نجاست مثل سگ. مگر سگ شکاری یا عبد کافر.7. کسب درآمد از راه مجسمه سازی و مزد گرفتن برای ساخت آن حرام است.(5) انواع معاملهخرید و فروش یا بیع یکی از مهمترین قراردادهای اقتصادی در میان مردم است و نقش بسیار مهمی در روابط اجتماعی دارد. این مسأله همچون سایر فعالیتها باید در محدوده مقررات اسلام انجام گیرد؛ از اینرو یادگیری احکام آن پیش شرط داد و ستد صحیح است. هنگام خرید و فروش، طرفین معامله (خریدار و فروشنده) ممکن است مال و قیمت آن را نقد تحویل دهند و یا به زمان دیگری مۆکول کنند. بنابراین از این جهت ممکن است معامله یکی از چهار حالت زیر را داشته باشد:معامله نقدی فروشنده هم اکنون مال را می ‏دهد و خریدار هم قیمت آن را تحویل می‏ دهد.معامله دین به دینیعنی صیغه معامله را اجرا می‏کنند و تحویل قیمت و کالا را به آینده مۆکول می‏نمایند.معامله نسیهیعنی فروشنده کالا را تحویل می‏دهد که قیمت آن را در آینده بگیرد. و این معامله احکامی دارد از جمله:1. در این معامله مدت باید کاملا معلوم باشد. بنابراین اگر جنسی را بفروشد و به سفر برود و قیمت آن را هر وقت از سفر برگشت بگیرد، چون مدت آن به طور کامل مشخص نشده این معامله باطل است. (8)2. اگر جنسی را خریدار به صورت نسیه از فروشنده خریداری کرد، فروشنده می‏تواند پس از مهلت تعیین شده پول خود را مطالبه نماید ولی اگر خریدار نتوانست بپردازد باید به او مهلت داده شود.(9)3. اگر به کسی که قیمت جنسی را نمی‏داند، مقداری نسیه دهد وقیمت آن را به او نگوید معامله باطل است. ولی اگر قیمت جنس را بداند و فروشنده به او نیز بگوید که گرانتر می‏دهد، و او قبول کند، معامله درست است.(10)معامله سلفیعنی خریدار قیمت کالا را می ‏پردازد تا در آینده جنس را تحویل بگیرد.(پیش فروش)(11)برخی از احکام معامله سلف1. شخصی که جنسی را به سلف خریده باشد، قبل از تمام شدن مدت مقرر نمی‏تواند جنس را به دیگری بفروشد اما بعد از اتمام موعد مقرر، هرچند جنس را تحویل نگرفته باشد، فروش آن ایراد ندارد.2. جنسی که فروشنده به سلف فروخته، اگر در موقعی که باید آن را تحویل دهد نایاب شود و نتواند آن را تهیه کند، خریدار می‏تواند معامله را فسخ کند.(12)شرایط معامله سلف1. خصوصیاتی که در قیمت جنس تأثیر دارد مشخص شود.2. قبل از جدا شدن خریدار و فروشنده، خریدار تمام قیمت را به فروشنده بپردازد. یکی از موارد مبتلابه در این معامله این است که کل مبلغ پرداخت نمی‏گردد، به عنوان مثال شخصی خانه200میلیونی را پیش خرید می‏نماید و در ابتدای این معامله به جای پرداخت کل آن، به طور مثال مبلغ100 میلیون را پرداخت می‏کند که این موضوع، شرط مذکور در معامله سلف را نقض کرده‏ و در واقع مالک بخشی از آن ملک(نصف) می‏باشد. حال اگر در زمان پرداخت مابقی پول افزایش قیمت وجود داشته باشد، فروشنده می‏تواند نصف ملک را به قیمت روز محاسبه نماید.3. مدت را مشخص کنند.4. بنابر احتیاط واجب جای تحویل جنس را معین کنند ولی اگر از حرفهای آنان جای تحویل جنس معلوم باشد، لازم نیست اسم آنجا را بگویند.5. در صورتیکه جنس وزنی یا پیمانه‏ای است، وزن یا پیمانه را مشخص کنند.(13)خلاصه  معامله ‏ای صحیح است که همه ضوابط قانونی و شرعی آن رعایت شود و هر دو طرف نیز راضی باشند. و اگر موارد مذکور در آن رعایت نشود مال شبهه ‏ناک می ‏شود و مال شبهه ‏ناک نیز حرام است.پی نوشت ها:1. مستدرک الوسائل، جلد13، صفحه247، حاج میرزا حسین نوری معروف به محدث نوری(ره).2. پایگاه اطلاع رسانی آیه الله العظمی حاج سید علی حسینی سیستانی (دام الظله).3. استفتاءات امام(ره)، جلد2، صفحه18، س14.4. تحریرالوسیله امام خمینی(ره)، کتاب المکاسب و المتاجر، صفحه493، م9/11و15.5. همان، جلد2، فی المکاسب المحرمه، صفحه496، م12.6. همان، جلد1،، صفحه571.7. همان.8. توضیح المسائل امام، م2105.9. همان، م2107.10. همان، م2108.11. تحریرالوسیله امام خمینی(ره)، جلد1، کتاب البیع، صفحه535و539و543.12. توضیح المسائل امام، م2113،2116.13. تحریرالوسیله امام خمینی(ره)، جلد1، کتاب البیع، صفحه543.منبع: تبیان
به گزارش مشرق، ناباروری یکی از مشکلاتی است که این
روزها بیش از سه میلیون زوج ایرانی با آن دسته و پنجه نرم می کنند و بنیان
برخی از خانواده ها به همین علت با تهدید مواجه می شود. این در حالی است که
یکی از راه های درمان ناباروری استفاده از رحم اجاره ای است که به دو صورت
انجام می شود.در روش اول که به
آن لقاح مصنوعی می گویند، نطفه مرد و تخمک زن خودش را در خارج از رحم بارور
و به دلیل عدم توانایی زن در بارداری، آن را به رحم زن دیگری تزریق می
کنند.در روش دوم نطفه مرد را در رحم غیر همسرش تزریق کرده و از تخمک زن دیگری استفاده می کنند تا وی از این طریق صاحب فرزند شود.آنچه
که در روش های معمول پزشکی برای اهداء جنین یا گامت مورد استفاده قرار می
گیرد، همان روش اول لقاح مصنوعی است که قانون آن در 29 تیرماه سال 1382 طی 5
ماده در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و در هشتم مرداد 1383 به تایید
شورای نگهبان و آیین نامه آن در تاریخ 19 اسفند 1383 به تصویب هیأت دولت
رسیده و مجوز پرورش کودک حاصل از سلول مادر و پدر شرعی در رحم فرد دیگر، در
قبال دریافت اجرت صادر شد.پاره ای از استفتائات مراجع عظام تقلید در خصوص این نوع از لقاح مصنوعی را در ادامه می خوانید:آیت الله خامنه ای:الف
ـ آیا لقاح آزمایشگاهی در صورتی که اسپرم و تخمک از زن و شوهر شرعی باشد،
جایز است؟ ب ـ بر فرض جواز، آیا جایز است این کار توسط پزشکان اجنبی صورت
بگیرد؟ و آیا فرزندی که از این طریق به دنیا می‏آید ملحق به زن و شوهری است
که صاحب اسپرم و تخمک هستند؟ ج ـ بر فرض که عمل مذکور فی نفسه جایز نباشد،
آیا موردی که نجات زندگی زناشویی متوقف بر آن باشد، از حکم عدم جواز
استثنا می‏شود؟ج: الف ـ عمل مذکور
فی‏نفسه اشکال ندارد ولی واجب است از مقدمات حرام مانند لمس و نظر اجتناب
شود. ب ـ کودکی که از این طریق متولد می‏شود ملحق به زن و شوهری است که
صاحب اسپرم و تخمک هستند. ج ـ گفته شد که عمل مذکور فی نفسه جایز است.آیت الله سیستانی:پرسش: لقاح مصنوعی از زن و مرد شرعی و گذاردن آن در رحم زن دیگر برای باردار شدن چیست؟پاسخ: فی حد نفسه اشکال ندارد.آیت الله سبحانی:هرگاه اسپرم زوج با تخمک زوجه تلقیح شود اما پرورش جنین در رحم اجاره اى قرار گیرد، حکم فرزند چیست؟فرزند
یاد شده از آن زوج و زوجه است که از اسپرم و تخمک آنها متولد شده است ولى
نسبت به صاحب رحم اجاره اى احتیاط شود یعنى این فرزند احتیاطاً نمى تواند
با صاحب رحم و فرزندان او ازدواج کند. شوهرو
همسر اسپرم و تخمک دارند ولى رحم قابلیت نگهدارى جنین را ندارد ولذا اسپرم
را با تخمک در بیرون تلقیح مى کند و در رحم اجنبیه (رحم اجاره اى) قرار مى
دهند اگر این کار با مقدمات حلال صورت گیرد جایز است؟ و آیا فرزند با این
سه نفر(صاحب اسپرم، صاحب تخمک، صاحب رحم) محرم است؟در
صورتى که صاحب رحم اجاره اى شوهر نداشته باشد صاحب اسپرم وى را در مدت
نگهدارى جنین عقد موقت کند و فرزندِ صاحب اسپرم و تخمک مى باشد و نسبت به
صاحبِ رحم باید احتیاط کرد.آیت الله مکارم شیرازی:تلقیح اسپرم و تخمک زن و شوهر شرعى در خارج از بدن و جایگزینى آن در رحم همان زن چه حکمى دارد؟ آیا کودک حاصل حلال زاده است؟این
کار ذاتاً اشکالى ندارد; ولى چون معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است، تنها
در صورت ضرورت جایز مى باشد. (منظور از ضرورت این است که مثلاً اگر این
کار انجام نشود زندگى زناشویى آن مرد و زن مختل، و یا زن گرفتار بیمارى مى
شود). و در هر حال فرزند مذکور حلال زاده است.آیت الله صافی گلپایگانی:چنانچه ملازم با حرام از قبیل لمس و نظر نباشد فی نفسه مانعی ندارد.اما
روش دیگر برای بارورسازی زوج های نابارور تزریق اسپرم مرد به رحم زنی غیر
از همسرش است که در حکم شرعی این مورد بین فقها اختلاف نظر وجود دارد. برخی
از مراجع نقلید به طور صریح این کار را مجاز ندانسته اند و برخی هم برای
آن شروطی قائل شده اند که در ادامه مشروح آن را می خوانید: آیت الله خامنه ای:گاهی
بعضی از زوج‏ها به علت عدم تخمک گذاری در زن که وجود آن برای عمل لقاح
ضروری است، مجبور به جدایی شده و یا به علت عدم امکان درمان بیماری و
بچه‏دار نشدن، با مشکلات زناشویی و روحی مواجه می‏شوند، آیا در این صورت
جایز است که به روش علمی از تخمک‏گذاری زن دیگری برای انجام عمل لقاح با
نطفه شوهر در خارج از رحم استفاده شود و سپس نطفه لقاح یافته به رحم آن زن
منتقل گردد؟گفته شد که عمل مذکور فی نفسه جایز است.آیت الله سبحانی:خانمى،
تخمک براى بچه دار شدن ندارد، لذا اسپرم شوهرش را با تخمک زن دیگرى بارور
مى کنند و در رحم این خانم قرار مى دهند اگر این کار با مقدمات حلال صورت
گیرد جایز است؟هرگاه زنى که اسپرم
شوهر با تخمک او تلقیح شده، زن شرعى او باشد و در این صورت تخمک تلقیح شده
را در رحم زن اول قرار دهند اشکال ندارد و فرزندى که متولد مى شود براى زن
صاحب رحم محرم خواهد بود چون فرزند شوهرش است و اما اگر آن زن زوجه شرعى
نباشد چنین تلقیحى جایز نیست.  آیت الله سیستانی:پرسش: آیا قرار دادن نطفه مرد اجنبی در رحم زن اجنبیه فی نفسه جایز است ؟ آیا این عمل شبیه به زنا نیست ؟پاسخ: جایز نیست ولی حکم زنا را ندارد.آیت الله مکارم شیرازی:خانمى
بر اثر تزریق آمپول، از مرد بیگانه اى حامله شده، (و به اصطلاح رحم خود را
اجاره داده،) و پس از وضع حمل، فرزند را به صاحب نطفه مى دهد. حکم این
مسأله چیست؟ و فرزند ملحق به کیست؟ و از نظر ارث، چگونه است؟جواب:
تزریق نطفه مرد اجنبى به زن اجنبى حرام است. و بچّه اى که از ترکیب این دو
نطفه متولّد مى شود، حکم فرزند نامشروع دارد. ولى اگر نطفه مردى را با
نطفه همسر شرعى اش در خارج رحم ترکیب کنند، و در رحم زن دیگرى پرورش یابد،
فرزند مشروع و متعلّق به صاحبان نطفه است. ولى این کار جز در موارد ضرورت،
اشکال دارد.